Pason Kointutunan / Kabar Nopili

Kopisanangan kumaa toinsanan tompinai om tambalut Dusun. Minaanku pohoroo o bolog diti sobaagi do ponimungan di bobolog i pinosurat doid boros Dusun. Alansan oku kumaa do tongotompinai om tangatambalut di kiharo bolog toi ko nokoilo do haro bolog om nunu nopo iri pinosurat id boros Dusun toi ko Kadazan (Tulun Kadai /Tangara) do popoilo doho maya do bolog 'Iso Dusun' diti. Kanou no misokodung do popoingkakat babasaon do id tompok tunturu tu insan tadau, tulun Dusun om woyoboros Dusun nga kotongkop nogi id sompomogunan.  | 

TUTUMANUD

Wednesday, May 9, 2012

Tangon Nu batu Luang

Iti noh tangon nu komotutuaan do mula ie. Kiaro miso andu um kusoi giri nokopikawin oh isiro, om mamaso isiro moniguang do koposion bagu. Poingion isiro doid miso kampung tingaran do kampung Bodungun. Miad do koubasaman nu ulun ngai, kaa noh nobuoi maagatinan oh andu nisio. Loin koh alang-alang sinanang nu guang niro tupo, do makalap isiro do anak  giri pogoyoon om makatamba do paganankan nisiro.
Nunuk Ragang Id Limunduk Watu Luang
Insan odou norikot oh timpu nu andu diti montorianak. Pokaanak oh isio do songulun anak andu om mosongon kopio o anak diti, om poilabih o koula-ulao nisio tio intad do bokonn. Maso nu bidan momaju do anak diti nokito nisio sampaping ani titi. Ingkooi pun koula-ulaoo nu anak diti ingkooi o nini sinanang nu guang ni ina ama no. Mangaya do sorita nu komututuaan pinonguranan nisiro anak andu diti di Kasum. Kaa nobuoi lapas dogiri poginipi ina ni Kasum do aro songulun andu mosongon namara disio do lalom inipian, koon nisio “Oi andu, insan odou anak diti mositi do posaraon mu do midadari." Kotudau oh andu diti miampai do tigug nisio om kaa isio nagarati do nokuo oh ingkooi inipian nisio ie.

Bataun-taun oh boui nakagayo oh ie Kasum om mosongon oh tupo babanar parabasan nu anak andu diti. Miad do ulun manyak kinumawin ie Kasum do songulun kusoi intad do kampung Sorob tingaran di Darii. Miad do aturan nu tuu laid kumawin gulu do yanan nu andu, om malapas poyo talu ngodou baru oh muli tingaran do maya wagu mongoi do yanan nu kusoi.

Pokakawin ani isim sino do balah andu, norikot o maya wagu mongoi sino do kampung Sorob yanan nu kusoi mamagun. Giee do mula ie nopo nga rata-rata ulun mamanau do tonok ontok do nunu ani ongoyon nisiro. lntad do kampung Bedungun mongoi do kampung Sorob magalud o panawon. Mogumu kampung·kampung nu ulun bokon mataliban miad do kampung Bakaro, Anguriting, Mutodon, Mansiang, Tompurung om Batu Luang baru o mokorikot do kampung Sorob. Do Batu Luang it nopo do solura nisio mukito takau rungib monini ani katapi boros nu komotutuaan intad do rungib diti kiaroo ruak batu dumalalom do lalom tana. Do mula io kalau pululunan oyo do batu mogonini intad do ribau nu ruak in nga morongog takau buod nu batu milungung tumuun do lalom.

Kunu sorita nu kumotutuaan doid lalom nu ruak batu diti kiaro poingion nipo nusukup do gayo, kunu koon mate nisio ani kiginayu miad do mangkuk bura tatapi ino ani, nipo diti kaa tapanau-panau poinlingkom soula-ula.

Kaa lagi natampak odou do mosuab dogii manamanau o paganakan om kopinsano ni Kasum sumusui do isan nu papak. Katapi untok do rikot isim do tupak sino do Batu Luang, sakajap mata bagu mamaris. Doo isan daat diti aro rungib batu om koubasanan nu ulun ngai rnapit sino mindorong. Ibok oh tupo ulun dogiati do nindomng ngai jo Kasum. Ie Kasum pointudung sino do isan nu rungib. Loin koh bagu alang-alang sapou nu dasam om indado nisiro tadu nu dasam dogii.

Kaa noh tupo nobuoi katadu o dasam dogiri om masing-masing do ulun dogiati sinumulura intad sind do rungib. Katapi koili poh bagu isiro kaa samana-mana poinsuang bagu ih Kasum tio sino do lalom nu rungib dogiri om batu ih pun tinumutub.

Nokotigog ngai isiro nokokito do kinantakan diti om mogitatampu isiro mongukab do ruak batu ie katapi kaa malap do ukab. Intad po do tinumutub nogiri ruak batu dogiri malar nini ulun kampung mongoi ponginam pamalabang do ruak batu ie, katapi kaa malap do ukabon. Intad do kaantakan dogiri am songinan sisiog inguranan do sisiog jujuriak malar taptuk-patuk do ruak batu ih sobinuoi turu ngomorondom om turu ngodou.

"Juriak, juriak susukon do jarum baru moukab" ino no gara nu jujuriak katapi koiso songulun pun ulun dogiati mumoduli om magarati do nunu ukuon nu sisiog jujuriak ie. Kaa nobuoi pinoipi bagu paganakn ni Kasum koon nu gia ih moukab bo dia ruak batu ie, moyuman muyun oyo do akal ingkuo mnmuka katapi kitimpu tum morondom om turu ngodou ani. Turu ngodou om turu morondom buoi nu jujuriak ie mapatuk-patuk do ruak batu miampai do gia nisio "]uria.k, juriak susukon do jarum baru moukab."

Katalib po turu ngodou turu morondom baru o bagu aro songulun andu nokorati do gia nu jujuriak io om iboko o kinami nisio katapi inumukab ani ruak batu ih baya-baya longon ani ni Kasum mokosolura intad do ruak batu ie om pinoguli ani ni Kasum susulung kawin nisio do kusoi noh om kibilin isio do ulun kampung ngai do ingkooi “Onjoo kawo kosusa guang sabab loin koh aku ani situ do lalom it nga mogumu akai situ." Mangaya oyo do sorita nu komotutuaan nga ulun nopo ukuoon ni Kasum it ponguranan do midadari.

Kaa mosontob guang nu ulun kampung do kinantakan dogiri om ongoi isiro pogium do ulun kobilangan. Kobilangan it nopo do muula ih nga ulun kiam kapandaian do ilimu om maalap mokopiboros do raramu gie kaa mokito nu manusia toomod. Najampa niro ulun diti poingion sino do kampung Batu Linting. Lapas dogiri kajadi noh banar pilawanan namakai do kuasa nu rogon intad do Batu Linting lumawan do kuasa nu rogon Batu Luang gio nantaau di Kasum. Nobobos iro niparang katapi kuasa rogon nio do Batu Luang loin koh alang-alang dinaras.

Kaa noh kunu mapandai motiu ruak batu nu Batu Luang. Suma ani am batu poinsundu sino do papak badaapan do ruak batu nu Batu Luang nopungol duo miso kakal pointidong om putul ih poimbanta do koogisan. Ino pogonoi sampai o do singkain ginalar nu ulun kampung batu dino do singkait it batu punggul. Nunu najadi sino do kampung Batu Linting intad do piparangan diti, am miso papak do sino napanu do batu botinting-tinting om mosongon pogilayan. Ino nopo kunu nga batu-batu pinotulud nu rogon Batu Luang lumawan do rogon nu Batu Linting om batu diti songinbanta do botinting-tinting intad do isan papak sumoloud mongoi do loutan sino do Batu Linting. Sampai o do singkait, mongoi takau oyo sino do kampung Batu Linting aro kakal batu diti mokito takau om mosongon oh banar papak nisio.

Abar do touri noh intad di Kasum parantaraan nu bobolian nokosalin o ie Kasum do pakaian rati nisio loin koh nogiri isio miad do jelama toomod katapi najadi o isio do midadari om nokokawin o kunu om kinanganaak isio sino do pomogunan niro. Aro nini sorita nu komotutuan nintalang isio doid inipian ni ina nisio loin koh nogiri miad isio do jelama toomod mato nisio moria om pointungkui isio do ulun alus.

Kibilin isio di ina no, "Muli aku ani bagu mongoi tombului dakau katapi mananda kau do miso katandaan muyun do mogipag daki."

Ino no sabab sampai o do singkait, am momiliu do sawat giri kakal lagi mongondom di Dariikasum malapas poh mikajang mananda iro momiliu do sawat om mogipag isiro di Dariikasum tumombuiui disim miampai do uok giri pinoturun o loid nu komotutuaan disiro. Ingkuo kinapandayan ngaran nu kusoi, nga bila poyo momiliu do sawat aro moroitan "okou tu Dariikasum ongoi kou nio sidang lalu..."  

Omboo kinabanaran nu tangon diti nga kaa noh napandaian sabab kaa takau insan pokatamu disim om, i tangon diti kinorongog ani intad do sorita nu komotutuan doid nganak-nganak bagu. Papak nu Batu Luang ani poinsasi nunu maso dogiri, batu pungul kakal poingkakat poinbobou sampai oh do singkoin nokowaya poinsasi do kaantakan diti om topulang oh ditakau do mamarati do kinabanaran nu tangon diti. Somumua baya gie ukuon nu tangon diti kakal lagi malap takau do ilong sino di kampung Batu Luang om kampung Batu Linting sampai oh do singkait.

Sinuratan ni: Rosaline Oliver Lidadun
Sinusuyan intad di: Adu Paulina Madayang, Otob Kuin om ii Muliana Guanoi

Dinalin mantad buuk 'Pelancaran Pesta Kaamatan Peringkat Sabah Tahun 2012 Di Kuala Penyu'  
Pinogonuan gambar: Jejak Dari Kalimbata