Pason Kointutunan / Kabar Nopili

Kopisanangan kumaa toinsanan tompinai om tambalut Dusun. Minaanku pohoroo o bolog diti sobaagi do ponimungan di bobolog i pinosurat doid boros Dusun. Alansan oku kumaa do tongotompinai om tangatambalut di kiharo bolog toi ko nokoilo do haro bolog om nunu nopo iri pinosurat id boros Dusun toi ko Kadazan (Tulun Kadai /Tangara) do popoilo doho maya do bolog 'Iso Dusun' diti. Kanou no misokodung do popoingkakat babasaon do id tompok tunturu tu insan tadau, tulun Dusun om woyoboros Dusun nga kotongkop nogi id sompomogunan.  | 

TUTUMANUD

Thursday, November 24, 2011

Sudawil Do Koposion

Andreas Alex John

ogumu tuwa mogikawo-kawo,
aakanonku marahang aragang kabang;
Kuroyon podi aiso sawo,
nadalaan kinosokoyut aiso muhang..

sumandak magatul-gatul,
imuri-murion turos sondiri,
mogot nogi poimbilang salajul,
koposion sondiri tinan sondiri.

olumis-lumis ilo bawang,
bawang tolumis id disan do koporingan;
kada popoinsiriba tulun di poimbilang,
tu iyolo nga tulun winonsoi'd Kinorohingan

tuni do tombolog opian-pian,
mulud-tulud moi sako' doid raan;
au monguro nung agayo tian,
tu okon ko soliwan intangan do kinorohingan

Linumis-numis i gonob do wagu,
gonob poinsidang id natad do walai;
linundus di yumandak linangkas di tanakwagu,
okon ko kotimporon gisom do tikapatai.

osinggawa kawalaian sopidoros-doros,
oruhai kapalid dot amu mokitunud;
aiso guna' nung olumis o koturos,
nga' oitom o ginawo tirad di tangud.

Tuesday, November 22, 2011

Kapahabaran Dusun

"Kapahabaran' nopo nga kopononsunudan do kabar-kabar tosonong maya do totongonon, susuyan, sisindiron, sisindingon om nunu nopo i poinsurat toi pinosunud nopo. Boros diti naanu mantad patod boros 'habar' i kikomoyon do kabar tosonong.

Kapahabaran doun Dusun di pogulu nopo nga maya do susunud tu ingaa poh gia koilo do monurat ontok diri. Sundung do ingkaa, nokotilombus iti tu iri no ralan do paparati kumaa tangaanak kokomoi do kopoposion id pomogunan.

Otumbayaan oku do tulun Dusun di pogulu nopo nga haro nogi karalano do ponunurat nga awu nokosurat id watu toi id kulit-kulit do buru-buru. Ponunurat nopo diolo nga id roun do kayu i roitan do 'purak sambalik'. Roun diti luangan momoguno do sondulu om iti noh i gunoon diolo do mongintob om mongontong do koulah-ulahon tadau miagal do magadau, rumasam toi nunu nopo. Sinuratan diolo nopungaranan do 'pimato' tu momoguno do luang id roun. Nung posombolikon iti roun nga apalid nodi komoyon om rinoitan do 'purak sambalik' tu kotunud nung intaan mantad id boogian topurak. Soira nokoinggumu i pimato, tinimung iti om pinosuang id rugut nga obinromuk gia iti nga awu i natagak tu noowit iti gisom noh do baino.

Notungkusan iti tu tulun Dusun nga maid-laid nga mukod-sukod nogi toilaan om nokoruba nodi do tapui. Tapui diti nointutunan diolo maya do kinopiduntukon do duo watu. Dusun di pogulu nopo nga poposikit do tapui maya do duo watu topurak i piduntukon om haro gapas do giman (awu oku kosorou do nunu pongoroitan). Poninikit do tapui diti pinungaranan do 'titikan' tu popitutukon gia do posikit. Mantad do tapui, nokowonsoi do 'kuron' om i pimato diolo nokosurat id kuron. Kikotumbayaan do ponunurat 'abjad' A-B-C do baino nopo nga mantad do pimato tu maya do ponunurat id roun kayu, tantu do koundalih id kuron, id tolig do kuang (kinoyonon diolo).

Susuyan diti pinosusui do molohingku di toun 1987 poh om baino, kosorou ku noh om umbalai ku noh do mogihum nunu no sinuratan id roun nga iti noh nokitoku, http://id.wikipedia.org/wiki/Lontar. Sundung do misuai iti 'purak sambalik' om 'lontara' nga agayo kotumbayaanku do sinuratan diolo nopo diti nga mantad do karalano ponunurat 'pimato' doun Dusun om yolo nopo diti nga Dusun i di pogulu poh.


Komoiboros:
  1. kapahabaran - kesusasteraan
  2. totongonon - cerita mitos
  3. susuyan - sejarah (cerita benar dalam bentuk lisan)
  4. habar - berita baik
  5. kabar - berita baik atau buruk (berita)
  6. purak sambalik - sejenis daun kayu
  7. rugut - bekas diperbuat daripada buluh
  8. pimato - abjad Dusun menggunakan lubang dalam daun 'purak sambalik'
  9. titikan - sebagai pemula api pada zaman dulu
  10. kuron - pelbagai jenis pinggan mangkuk dan periuk belanga yang dibuat daripada tanah liat
  11. kuang - gua

Gambar mantad: http://id.wikipedia.org/wiki/Aksara_Lontara

Sunday, November 20, 2011

SISINDIRON: KOSIMBAYANANKU

KOSIMBAYANANKU


Norikot nodi tadau do kosimbayanan ku,
Nakatalib nodi toinsanan i pinapawagat pomusarahan ku,
Nokotimpuun nodi i tadau do koundarangan,
mantad di kinorikatanku doid tana' do kinogoyoon ku.


Iti no daa o kalansanan ku,
Moi daa toririmo nopo osonong o ginawo ku,
Do monoguwang timpu do koundarangan diti.
Lihuan ku po daamot o konunu-nunuan di dong kosikul-sikulan,
Tu osodu po o timpu do momusou indoh.


Id timpu do koudarangan diti,
Alansan oku daa dot alangga nopo o pomusarahan ku.
Maha' daa om muhang-ruhang nondo o kotoronongon do pomuragadan ku.
Maha' daa om aiso nondo kobolingkahangan
di kopomohukot do pomusarahan,
Om toririmo nondo dot osonong o topurimanan ku,
do solinaid do tadau do koundarangan diti.


Id kosimbayanan ku ngai',
Sipomonsoi oku daa it osonong,
tumanud do korohian do Kinorohingan.
Moi dot a' oimbayatan o ginawo ku,
do monuhuk korohian di dong tinan,
i kapamaraag do pomusarahan dit osonong,
om i kayamut nopo iman-imanon dit olidang.



Nung sokiro daa kisinundu oku,
Om kopomutalad oku nogi,
Mintulud oku nondo id soribau do pomogunan,
Do mogihum i babang do buluntung,
do maan do ponokososokoon om ponokotindai-tindai.
Nga kuroyon podi tu tulun oku toomod,
Dot iri piya ot iman-imanonku do papalangga i pomuragadan ku.


Ondung kotindohoi o timpu,
osimbayan oku daa'ndoh gisom dot alaid,
nga' kuroyon podi tu a' miloh do potingkodon o timpu,
tu iri no katapatan di poingharo mantad.
Iri no tu timpu nga' malib-talib nopo,
gisom do kolimpupuson do tadau do koundarangan diti,
Komoyon do ko'oiyon do tadau do kosimbayanan.
Nga okon ih ko' iri ngai' o kopomusou doho,
tu iri no o kowoowoyon do timpu di natantu mantad.


Pagatangon ku o timpu ku ngai',
Do solinaid do haro po o kosimbayanan ku,
Om manu oku daa,
dot a' nondo orubatan o timpu ku ngai',
Gisom do kolimpupuson do tadau do koundarangan diti.



Sinuratan di : Andreas Alex John [Pitimungan Do Dusun (Group)]
20.11.2011
jam 20:11 (8.11pm)

Friday, November 18, 2011

Jambatan Tamparuli

Kosorou kou poh di sinding Jambatan Tamparuli? Awu nopo kosorou nga haro iti pinadalinku do id woyoboros Dusun kawawagu om rinoitan do 'Sunsuyon Tamparuli'.


Pak pak kangkundo
Sumunsui do sunsuyon
Sunsuyon do Tamparuli
Kikasut gontod tawakas

Sumunsui do sunsuyon
Sunsuyon do Tamparuli
Pak pak kangkundo
Kikasut gontod takawas

Norubat no di kasut ku
Naratu hilo sunsuyon
Sutakin po di noolu
Noowit ku ginumuli

Ontok di tadau madsa
Tomu id Tamparuli
Mingusuk po hilo kadai
Mokikasut gontod takawas


Mantad do sinding dilo, simbaro iti ponguhatan.

1. Id nonggo konoyonon do Sunsuyon Tamparuli?

A. Tombunan
B. Tamparuli
C. Kota Kinabalu
D. Sarawak
E. Tinom


2. Id nonggo kinorotuon do kasutku?

A. Hilo sahau sunsuyon Tamparuli
B. Hilo tomu Tamparuli
C. Hilo id walai di Yanak-anak
D. Hilo kadai pangakanan id Pakan Nabalu
E. Hilo id tomu Kuta Bulud

3. Nokuro tu miningusuk oku hilo id kadai?

A. Momoli do saging
B. Gusaon do pulis
C. Papadagang do layoh om paranggi
D. Momoli do sutakin
E. Momoli do kasut gontod takawas


4. Ontok tadau kopiro haro tomu id Tamparuli?

A. Magus
B. Madsa
C. Mansak
D. Kurudu
E. Tadau-tadau


5. Suangai do boros pomogonop i kopiagal komoyon do 'naratu'.
____________ iri kasut gantad takawas disio.


A. Nokodungur
B. Nobubus
C. Nolimpak
D. Natatak
E. Nasaug

Isai orohian do monimbar, mangai nopo simbaro tu kopongoruhang nogi diti do toilaan tokou.

Thursday, November 17, 2011

10 Tinungkusan Do Natagak

Di pogulu nopo, ogumu tinungkusun do tulun dusun nga baino ingaa nodi ngawi. Haro iso po daa tinungkusan dati nga iti nga okuri no minonungkus. Tinungkusan di natagak nopo nga;

  1. Kotumbayaan - Naalanan nodi do kotumbayaan Kristian om Silam
  2. Tuunion - Ingaa nodi tagung, sompoton, turali, tongkungon
  3. Koubasanan - Ingaa nodi mamantang do tulun suai (sogit, babas), mamantang do susumuni om buru-buru. Naalanan nodi do mamantang tinumon di kaawuk.
  4. Tana / Kinoyonon - Ingaa nodi tana sondiri. Tana dongkarajaan toi tana do tulun Sina nopo tomod. Milo gia do bolion wagas hilo id kadai.
  5. Gaba - Ingaa nodi tungkasip, barait, wakid, tandus, dangol, sopuk, laa, tontiwil. Ingaa pimpig tu milo nodi momoli do manuk om tonsi id kadai Sina.
  6. Walai - Ingaa nodi walai poring, sulap, winatang om oinsanan kowoyo-woyoon do walai koubasanan.
  7. Kowoyo-woyoon koposion di osonong - Naalanan nodi do moniop dadah, 'seks bebas', pataam do tanak, momobog, monunsung do tulun, manakau, magampalas om mongudut.
  8. Mamantang do sungkad-tukad - Naalanan nodi do koposion mimpori-pori tu awu asaru koruba di sungkad-tukad. Dau om dau, doho nopo nga doho.
  9. Kagayaan ginawo - Okoro nodi ginawo do tulun Dusun tu ulak-ulakan do bansa suai. Nunu po gia haro? Sayau Dusun om rasuk Dusun poh nga awu kotutun. Ogumu nodi gia rasuk do mantad id 'kilang' om olumis nogi pananari do 'Urang Puti'.
  10. Tongoilaan - Di pogulu nopo nga haro ponunurat tulun Dusun roitan do 'Pimato' nga natagak nodii tu naalanan do 'Alphabet' toi 'Abjad'. Tongoilaan momonsoi do tubat mantad do susumuni om suang talun miagal do 'bayaki' nga natagak nodi. Kokomoi do rombituon (astronomi) nga natagak nogi. Pongoroitan do 'tulandaat', 'gogor', 'misaang' om susuai poh nga awu nodi otunudan komoyon tu ingaa nodi monuduk.
  11. Boros - Tumanud ponoriukan do Universiti Putera Malaysia 11.90% tanak tulun Dusun koilo do mimboros boros Dusun. 68.28 % i sumukod nogi karati nga awu koilo mimboros Dusun.


Tambahan pula, golongan tua sejak awal-awal lagi boleh disifatkan kurang prihatin tentang budaya sendiri tetapi lebih senang dengan budaya luar seperti pengucapan bahasa. Situasi ini ditujukkan oleh ketua keluarga yang banyak menggunakan bahasa Melayu bila berinteraksi dengan anak berbanding dengan bahasa ibunda.
(ETNIK DUSUN DI SABAH: Satu kajian kes di Kampung Lingkudau, Ranau, Pensyarah: Dr. Ezhar Tamam. Disediakan oleh: Hajimin Hj. Maslin, Dayang Hirdawaty Maarof , Yusof Rashman, Hasiah Hasnah Laumin dan Amirin @ Peter Dani)

Riporon: Kokomoi do ilo ko-10 http://www.sabah.net.my/nurfirdaus/universiti/kom3204silang.htm

Gambar mantad: http://gunsirit.com

Monday, November 14, 2011

Tulun Sina mimboros Dusun

Insan tadau id pagandadan do baas, poulian mantad karaja. Haro songulun Sina om songulun Dusun do miboboros (misosorita).

(BL = Bundu-Liwan, S = Sina)

BL: Koilo koh, notipuan oku di konihab.
S: Osian koh no? Nga ososonong kopo indo dino. Intaaiku gia dii nonggo notipu. Longon ko takod?
BL: Ish... dia boh. Okon bogia notipuan hongon. Naanu do tuhun tusinku. Binohongan oku kangku diau.
S: Atuk-atuk palado. Moningot boh gia pomosuan id bohungan. Nouruh kono do nosingot?
BL: Okon boh gia nosingot, tinipuan oku kangku dii.
S: Tinipuan kanu nga osikap noh do nolingos.
BL: Awu poh nolingos toruol ginawoku diti. Ika nogi kaagu dino manangi-sangi doho. Maksudku nopo nga awu otopot binoros di tuhun. Ka dau, nokoontok isio do lutarai nga ingaa kad kointutunan do gunoon maganu di tusin. Sakali do tinahak ku i tusin, pataako dau i karatas lutarai, om ongoyo ku onuo hilo kadai lutarai nga tipu iri karatas.
S: Oo, boroso noh do noudutan koh kaa. Nga okon bogia ko 'tipuon' iri karatas, kinison nopo. Piro di ginumu nakatahak nu?
BL: Nuu kanu.. nokodut? Nokodut kasaari ginawoku. Soribu natahakku tu hopod ribu kaka diri lutarai. Aanuku po kaka om patahakon ku noh kawagu soginumu do 4 ribu montok di ponipu diri. Norugi oku noh.
S: Atukoi, nosulu po kawagu rugi.
BL: Okon nosulu rugi..

Awu monguro nung okon ko tulun Dusun ilo BL. Nga???

Logot-logoton minsingilo boros Dusun.

Friday, November 11, 2011

Sokodung

Popoimbulai do sinuratan maya do buuk nopo nga apagon o karaja. Monikid toun, osonong noh do haro iso toi duo buuk sinuratan id woyoboros nga padagangon do akawas gatang tu kosomuli noh daa i tusin pinalabus om mooi do kapalabus noh daa do buuk sumusuhut.

Nga sokodung mantad tulun tokou do momoli buuk diti nga osiriba poh. Apagon o gatang ka diolo tu potipongon diolo di buuk sinuratan id woyoboros do suai. Id woyoboros suai nopo nga ogumu monokodung mantad kotinanan okon ko dounkoporintaan (NGO) toi kotinanan dounkoporintaan poh nogi.

Haro noh pipiro sinuratanku do magandad poh do polobuson soira ogonop tusin. Montok do iso buuk i kikinapal do 50 bolikon nopo nga kapangawi do RM5.00 nung polobuson soginumu do 5,000 dolinan om nung soginumu do 10,000 dolinan nga kopongoguno do RM 3.00 monikid dolinan.

Montok do ponimpuunan mumbal oku do papalabus soginumu do 5,000 dolinan i kapalabus do soginumu RM25,000.00.

Soira do kalabus iti, maanku potikido id pointongkop walai pambasaan id pogun Malaysia miampai ingaa kagatang. Buuk diti milo do udaron maya do pos miampai ingaa kagatang nung udaron mongoguno do ngaran koisaan (persatuan) toi tinimungan (kelab).

Potikidan nopo do buuk sinokodung dokoyu nga;

1) 5 dolinan montok Perpustakaan Negara Malaysia (tumanud di Akta Penyerahan Bahan Bercetak)

2) 2 dolinan montok monikid walai pambasaan do monikid pogun (mantad Perlis gisom id Sabah)

3) 1 dolinan montok monikid walai pambasaan rapang (cawangan) om pambabasaan kampung (perpustakaan desa) i pointongkop do pogun Sabah.

Potoluodon koinsanai nopo nga 1,000 dolinan toi kopongoguno do RM5,000.00 montok do mangadalin (percetakan). Awu poh kohompit kagatang do pos om sasakayan do popintikid diti.

Alansan oku do haro monokodung do purujik diti. Todoso noputan id http://francis1.webs.com/apps/donations/campaign do mongintong ralan monokodung.

Kotoluadan.

Wednesday, November 9, 2011

I Linusuvon Om Tangon Vokon Do Rungus

‘I Linusuvon Om Tangon Vokon Do Rungus’ nulud di toun 2007. Iti nopo nga tinimungan do 30 totongonon Rungus iy koiso nogi do pinoimbulai . Haro totongonon di kotompuirak, tanong, ginaras do tongoondu, tangon dongkomulakan, tangon dontangaanak, om ponusuyan. Puralanboros tinaru Rungus diti kopokito kokomoi koubasanan om kolihison tinungkusan mananangon doid tinaru diti.



Montok kointalangan poinggonop, muhot di:
Puan Jaiton Saridi
Perpustakaan Negeri Sabah, Jalan Tasik,
Off-Jalan Maktab Gaya,
Luyang, 88300 Kota Kinabalu
No.Tel : 088-214828
E-mail : Jaiton.Saridi@sabah.gov.my

Tuesday, November 8, 2011

Okuri tulun do popindalin boros suai kumaa id boros Dusun tu modosi do kasala om pingirakan. Nunu nopo boros nga kikobolingkahangan ontok ponimpuunon do papadalin. Sundung dilo, awu tokou nopo potimpuunon mantad baino, otilombus moti do ingaa kotutukon.

Miagal diti boros Inggilis do podolinon id Malayu nga kotompuirak kababasaai do komoyon nga kuroyon poh tu awu poh gia nopongoh do papadalin.

Why Malaysian Government insists on using English for math and science?

This is because the whole world uses the language as an information and/or technology language. How dangerous it will be if we try to use Bahasa, especially in school. See example below:-

  1. Hardware = barangkeras = (Dusun: tangakakamot)
  2. Software = baranglembut = (Dusun: ponuang-nuang)
  3. Joy stick = batang gembira = (Dusun: tutunud)
  4. Plug and Play = cucuk dan main = (Dusun: porulukon om gunoon)
  5. Port = lubang = (Dusun:porulukan)
  6. Server = pelayan = (Dusun:monunulung)
  7. Client = pelanggan = (Dusun: momomoguno)

Podolino iti:

That server gives a plug and play service to the client using either hardware or software joystick. The joystick goes into the port of the client.

Id Malayu nopoh nga:

Pelayan itu memberi pelanggannya layanan cucuk dan main dengan menggunakan batang gembira jenis keras atau lembut. Batang gembira itu akan dimasukkan ke dalam lubang pelanggan.

Pinadalin do Google (translate by Google):

Pelayan yang memberi perkhidmatan plug and play kepada pelanggan dengan menggunakan kayu kegembiraan sama ada perkakasan atau perisian. Kayu kegembiraan pergi ke pelabuhan pelanggan.

Nung id woyoboros Dusun;

Iri monunulung manahak do kotulungan porulukon om gunoon montok do momomoguno mongguno do tangakakamot toi ponuang-nuang do tuntuduk. Tuntuduk mangan pootodo (poruluko) id porulukan do momomoguno.

Awu pondo daa koirakan id woyoboros Dusun kino?

Pogun Pomogunan Sompomogunan

Pogun pasok do tulun Dusun nopungaranan do Sabah. Sabah poinsuang id pomogunan Malaysia. Pomogunan poindoros id Malaysia nopo nga pomogunan Tailan, Singapur om Indon.

Oinsanan pomogunan poinsuang id sompomogunan do riniba diti. Riniba tokou pinungaranan do Sinunduan.

Id boros do Malayu nopoh nga;

Negeri asal orang Dusun dikenali sebagai Sabah. Sabah dimasukkan dalam negara Malaysia. Negara berhampiran Malaysia adalah negara Thailand, Singapura dan Indonesia.

Keseluruhan negara berada di atas bumi dalam dunia ini. Dunia kita dipanggil Bima Sakti.

Atukoi, Nakalantoi Koh

Haro iti taala-ala id intonit it milo simbaron do isai-isai nopo. Tomodoku noh do popinsala dit poninimbar nga korikot kasari id poom kampayatan. Id siriba diti nopo nga gambar do poom nokomoi iy milo do suangon hilo id http://www.planet49.com.my/cgi-bin/wingame.pl

Otopot boros di Chong Ke Ting dilo do okon ko songulun noh lumansan dilo wawa. Gisom di baino haroh no soginumu 32,000 orohian dilo om 52 piatus nopo nga nokotopot ponimbar.

Mimang noh gia do koinsanai tulun kotopot ponimbar tu haro intolu pogumbalan do monimbar id monikid ponguhatan. Haro tolu ponguhatan it pinasandad do sorotolu-tolu pomilian do sisimbar.

Friday, November 4, 2011

Kuda mangakan sakot

Haro songulun mongingira do mongintong karatas pongolukisan do songulun tanak sikul dau it nouruh kogobulan.

Sigu : Nunu linukis nu diti Gondu?
Gondu : Kuda mangakan sakot boh ilo, sigu.
Sigu : Hinonggo di sakot dau dilo?
Gondu : Naawi do nokotop dilo kuda.
Sigu : Om, nonggo di ot kuda dau?
Gondu : Nakapamanau noh. Minongoi pongkotop hilo sodu?
Sigu: ??? (Id ginawo, soputon daa ti nung pasagaon do Komontirian Balajaran)

Woyoboros di Nopupusan

Boros nopo nga ralan do mirumoh mooi do kopirati komoyon om kotunud tongoyon. Pomusarahai noh do pongkuro nung ingaa woyoboros id pomogunan tokou. Woyoboros mimbawor nga ingaa. Miagal kaanto do watu, awu mongogura toi mogisunsung-sunsung nopoh kaanto.

Umbalai gia nung songulun kono do koilo mimboros woyoboros Dusun om iri wokon nopoh nga awu nu di orotian woyoboros diolo. Yolo nga awu di minsingilo do nunu borosonnu tu ika nga awu koilo monuduk diolo. Miagal do dungau om tasu kaanto ka ngai do tulun nga osorou ku om kopirati poh dungau om tasu tu soira do mongusig ilo tasu, minsodu noh ilo dungau tu ka kaanto gia id ginawo di dungau om 'monogod doho do tumoning dau'.

PautanTumanud do Pisompuruan Koisaan Tangabangsa (PBB) monikid duo minggu, haro iso woyoboros atagak id pomogunan om soginumu 6,000 woyoboros maso noh do tumagak tu ingaa nodi monutur dilo.

Woyoboros di tumagak nodi nopo nga;

  1. Camikuro (Samikolo) - Haro 8 poh tulun koilo do mimboros. Pomitanan boros nopoh nga miagal do kawali (kuda), polyo (manuk), pato (patu), katujkana (kara), ma’nali (tasu), mishi (dungau) om waka (sapi). Oruhai noh do nopupusan woyoboros diolo tu nokolohing nodi iy monunutur om momoguno nodi yolo do woyoboros Sipanyol do monikid tadau.
  2. Dumi (Sotmali) -Dumi, iy koubasan do potuturon id bawang Tikan dan Rava, Nipol. Potuturon nogi id konuluhan do Kabupatin Khotang id timur do Nipol. Iti nopo nga woyoboros Kiranti, iso pangoh do boros Tibito-Burman. Miampai do soginumu 8 tulun monunutur di toun 2007, awu noh alaid om olimpupusan woyoboros diti.
  3. Ongota (Birali) - Ontok di toun 2008, haro 6 poh tulun koilo do mimboros id woyoboros diti nga sinokodung di songulun propisor mantad Unibositi Addis Ababa id Itopia do minonoriuk kokomoi do woyoboros diti.
  4. Liki (Moar) - Woyoboros diti potuturon id pulau Sarmi, Kabupatin Jayapura om Kansamatan Sarmi, ponong Indonesia. Ontok di toun 2007, noilaan maya do ponoriukan do soginumu 5 tulun koilo do monutur do woyoboros diti. Sundung di pogulu nopoh nga gunoon ot woyoboros diti id panambayangan.
  5. Tanima (Titawo) - Id Kopulauan Solomon, woyoboros Tanima diti gunoon id Pulou Vanikolo, Timotu Propinsi om id kokompungan Imua. Baino haro 4 poh tulun monutur dilo tumanud di ponoriukan ontok toun 2008. Tanima nopo nga woyoboros nokopiruhang mantad Austronisia om nogi Malayu-Polinisia Piintangaan-Timur, om Kolautan. Kogumuan diolo iy koilo do Tanima minundali momoguno do woyoboros Pijin toi Tianu. Boros Tanima nopoh nga miagal diti: wikini (papanaho), laro (kumaau), la vamora (montok karaja), om la munana (montok lumungata).
  6. Injirip Bantoid - nopo nga woyoboros id Nijiria.Nokoumbal do pinotutur id Kamirun nga baino awu nodi. Haro poh monunutur diti id Mambila miampai naralatan do woyoboros Ba dan Mvop. Ontok di toun 2007, haro 4 poh tulun di nokotongkud noh do koilo monutur.
  7. Siminuabi - potuturon id Uti, Kolorado, Souton Paiut, Utah, Arizona Utara, ponongkaabatan Nivada, om id bawang Colorado, Kaliponia. Sundung do ogumu poh daa tinaru Siminuabi nga tumanud di ponoriukan ontok toun 2007 pinopokito do haro 3 po tulun nosukod do koilo monutur . Boros nopo diolo kokomoi do poinsorili nga; kaiv (nuluhon), hucip (rahat), mahav (kayu), om tittvip (tana).
  8. Limirig (Pak, Bik, Sasar, Lion, Lim) - Woyoboros gunoon id Vanuatu,iso pulau id Pulau Lava Vanua, Samudra Pasipik kisinodu 1.000 kilomito id kosilahon Australia boogian utara. Boros di potuturon do 2 tulun ontok di toun 2008. Limirig kipangoh do apat kawo nga oinsanan nga nolimpupusan noh.
  9. Kaisana - iso woyoboros di gunoon id baang Japura, ponong Brajil. Korikot nopo di iy tulun Potugis id kinoyonon dilo nga haro poh 200 okoilo do monongkiboros diti woyoboros Kaisana. Ontok di toun 2006, haro songulun poh koilo do mimboros.
  10. Taushiro (Pinso) - nopo nga woyoboros poinsandad id poru. Potuturon id baang Tigri om baang Asayasu iri pantod do Ahuaruna. Nointutunan sobaagi do woyoboros minsonsondiri tu ingaa rolot id woyoboros do suai. koubasan diolo do mongintob iso gisom do hopod. Numbur iso roitan do 'washikanto'. Katalib nopo do hopod nga roitan do 'ashintu' miampai monuduk id tunturu do gakodnu. Ontok di toun 2008, maya do ponoriukan di paiapanau, haro poh songulun koilo do monutur do woyoboros diti.
Nah, awu tokou nopo mimparagat do monutur, monurat om mambasa id woyoboros Dusun nga korundun noh moti iti boros tokou.

Pinogonuan:
Bahasa yang hampir punah

Thursday, November 3, 2011

Sundait

Sundait nopo nga iri posunudon di monguhot om haro moninimbar do mongumbal mangarait. Kosoruan do orongou sundait ontok do mogitabang-tabang mongomot tu ilo no ralan do managak huyan mongomot. Id siriba diti, haro pipiro sundait it tinungkusan mantad di yodu om yaki tokou.
  1. Ogumu o kirop nga asio mato
  2. Mongokot nung kokoton
  3. Kosumbilingan o guas, kawagasan o tuntuh
  4. Waig id poring-poring, amu okunggu-kunggu
  5. Minsawat-sawat momiropuhan / momidompuran
  6. Soonlopot takano pinsolianan dot mangakan nga amu awi-awi
  7. Iri nogi pomolopot akanon nogi maha nogi it lopoton om pagarabon
  8. Id sodu kopo om talangon kono do tulang
  9. Atatak nopo yurangkaya tilombus tapatai, atatak nopo mosikin osodu noh kosimbulan
  10. Asadapan dot makan nga amu ayahan-yahan
  11. Lisok oku poh, lumisok ka om poimbulai ot busul
  12. Kitundu-undu timpurulu
  13. Atanom om momitonsi
  14. Okito tonomon om amu okito mananom
  15. Iduwahon ot pananaman om isinuku kolobuson suni
  16. Kidila timpurulu
  17. Iri nogi pomolopot apasa, iri nogi lopoton amu apasa
  18. Kisusu pokilok
  19. Minsawat-sawat, momilinopot
  20. Sing lung pai do
  21. Kirasuk di tokoro poh nga pobulagoi soira nosukod
  22. Monguni koting-koting, monikid toun-toun
Onuan do ponimbar do suai timpu. Umbalai poh dokoyu do monimbar.

Tuesday, November 1, 2011

Koritapui Nosorob

Putatan: Tuluh do koritapui nosorob soira nokosunsung do luri magagangkat do tumau. Kinaantakan diti naantakan id somok do Pontutuludan Kapal Sompomogunan (KKIA).

Kuritapui do sinakayon soginumu do 200 tulun dilo nakapaampai do koposindualan soginumu do 12 tulun. Oinsanan it nosindualan nakaatod noh id walai pongusapan Kuin Ilizobot (HQE).

Ontok kinaantakan dilo di jam ko-5:30 sosodopon konihab (31/10/2011), kogumuan di poinsakai nopo nga maso do poulian mantad karaja. Luri tangki do mangarangkat soginumu 27,000 litor tumau pitrol dilo nokoloput soira do nosunsungan id talun-alun do winonsoi komponi popoingkakat kawalaian. Kikotumbayaan do talun-alun diti nopo nga okon koh winonsoi do Jabatan Keretapi Negeri Sabah (JKNS) om ingaa pongontiwil soira do tumalib koritapui.

Tumanud di momuruan tagayo do koritapui JKNS, haro soginumu 70 talun-alun it sumoborong do ralan kuritapui winonsoi pinorianan do tongoulun. Koligogon talun-alun miagal dilo tu ingaa kasagaan mantad JKNS.

Gambar mantad: Dailyexpress om Berita Harian