Pason Kointutunan / Kabar Nopili

Kopisanangan kumaa toinsanan tompinai om tambalut Dusun. Minaanku pohoroo o bolog diti sobaagi do ponimungan di bobolog i pinosurat doid boros Dusun. Alansan oku kumaa do tongotompinai om tangatambalut di kiharo bolog toi ko nokoilo do haro bolog om nunu nopo iri pinosurat id boros Dusun toi ko Kadazan (Tulun Kadai /Tangara) do popoilo doho maya do bolog 'Iso Dusun' diti. Kanou no misokodung do popoingkakat babasaon do id tompok tunturu tu insan tadau, tulun Dusun om woyoboros Dusun nga kotongkop nogi id sompomogunan.  | 

TUTUMANUD

Sunday, December 25, 2011

Pason Krismas

 Mamason oku do kotobian tadau tagayo do Krismas 2011. Toririmo noh daa do awanadan tokou do Minamangun.

Posurato noh pason Krismas do hiti.

Thursday, December 15, 2011

Download Borang Permohonan Bantuan Rakyat 1Malaysia

Tumimpuun di 10/12/2011 poom do pangaplaian sokodung 1Malaysia milo nodi do onuon (download) mantad id natadwib Komontirian Kotusinan Malaysia. Noputan nopo nga hiti id Borang Permohonan BR1M.

Kooturan nopo do mokianu sokodung diti nga;
  1. Mamasok Malaysia
  2. Kusai toi tondu di momuruan do paganakan miampai do ginumu koonuan RM3000.00 toi id siriba ko ilo.
  3. Tulun nongolohing i kiumur 60 toun om osongulunan (pointobilang) i kitoonuan RM3000 om id siriba ko ilo.
Soira do mangapalai (mokianu) potonudon noh;
  • Mykad / Kad Pulis / Kad Susumangod  (Amih / Tantara)
  • Pongiraan toi risit do gaji i kawawagu montok di mokikianu do gogojian.
Tadau koponutupan do kopongoromitan do poom diti nopo nga ontok 10 Januari 2012.

DONLOD / DOWNLOAD BORANG

Tuesday, December 6, 2011

Korita Toun 2011

Korita Toun 2011 do nopili di NST-Maybank COTY 2011 nopo nga Peaugeot RCZ.


Peugeot RCZ nopo nga kop di kitirikohon do 2+2, ginonop miampai do gior longonon toi oporian. Korita diti momoguno do injin do 1.6 lito kikuasa do turbo ‘twin-scroll’. Iri nopo kigior oporian nga kapalabus do 156 bhp om 240Nm tork nga iri gior longonon nopo nga kapalabus do 200 bhp om gisom do 275Nm tork.

Kopongoruhang nopo do ginoris RCZ diti nga tinambaan do aerodinamik pointantu miagal do spoiler id dohuri. Spoiler poindohuri i kopinggura kumaraja popoimbang tinan om pomogunaan tumau injin tumanud do siniau papamanau id talun-alun.


Nung kolobi 85 km/j ot sinaiu, mungkalad id sudut 19 darjah (Posisi 1) om koguli do olopi id siriba do siniau 55 km/j ot siniau. Id sinaau kolobi do 155 km/j, spoiler ponontohuri mungkalad id sudut 34 darjah om koguli id posisi 1 montok siniau 145 km/j. Suai ko ilo, iri doribo milo dopopoungkalad di spoiler ponongtohuri momoguno do butang id konsol tanga.



Thursday, November 24, 2011

Sudawil Do Koposion

Andreas Alex John

ogumu tuwa mogikawo-kawo,
aakanonku marahang aragang kabang;
Kuroyon podi aiso sawo,
nadalaan kinosokoyut aiso muhang..

sumandak magatul-gatul,
imuri-murion turos sondiri,
mogot nogi poimbilang salajul,
koposion sondiri tinan sondiri.

olumis-lumis ilo bawang,
bawang tolumis id disan do koporingan;
kada popoinsiriba tulun di poimbilang,
tu iyolo nga tulun winonsoi'd Kinorohingan

tuni do tombolog opian-pian,
mulud-tulud moi sako' doid raan;
au monguro nung agayo tian,
tu okon ko soliwan intangan do kinorohingan

Linumis-numis i gonob do wagu,
gonob poinsidang id natad do walai;
linundus di yumandak linangkas di tanakwagu,
okon ko kotimporon gisom do tikapatai.

osinggawa kawalaian sopidoros-doros,
oruhai kapalid dot amu mokitunud;
aiso guna' nung olumis o koturos,
nga' oitom o ginawo tirad di tangud.

Tuesday, November 22, 2011

Kapahabaran Dusun

"Kapahabaran' nopo nga kopononsunudan do kabar-kabar tosonong maya do totongonon, susuyan, sisindiron, sisindingon om nunu nopo i poinsurat toi pinosunud nopo. Boros diti naanu mantad patod boros 'habar' i kikomoyon do kabar tosonong.

Kapahabaran doun Dusun di pogulu nopo nga maya do susunud tu ingaa poh gia koilo do monurat ontok diri. Sundung do ingkaa, nokotilombus iti tu iri no ralan do paparati kumaa tangaanak kokomoi do kopoposion id pomogunan.

Otumbayaan oku do tulun Dusun di pogulu nopo nga haro nogi karalano do ponunurat nga awu nokosurat id watu toi id kulit-kulit do buru-buru. Ponunurat nopo diolo nga id roun do kayu i roitan do 'purak sambalik'. Roun diti luangan momoguno do sondulu om iti noh i gunoon diolo do mongintob om mongontong do koulah-ulahon tadau miagal do magadau, rumasam toi nunu nopo. Sinuratan diolo nopungaranan do 'pimato' tu momoguno do luang id roun. Nung posombolikon iti roun nga apalid nodi komoyon om rinoitan do 'purak sambalik' tu kotunud nung intaan mantad id boogian topurak. Soira nokoinggumu i pimato, tinimung iti om pinosuang id rugut nga obinromuk gia iti nga awu i natagak tu noowit iti gisom noh do baino.

Notungkusan iti tu tulun Dusun nga maid-laid nga mukod-sukod nogi toilaan om nokoruba nodi do tapui. Tapui diti nointutunan diolo maya do kinopiduntukon do duo watu. Dusun di pogulu nopo nga poposikit do tapui maya do duo watu topurak i piduntukon om haro gapas do giman (awu oku kosorou do nunu pongoroitan). Poninikit do tapui diti pinungaranan do 'titikan' tu popitutukon gia do posikit. Mantad do tapui, nokowonsoi do 'kuron' om i pimato diolo nokosurat id kuron. Kikotumbayaan do ponunurat 'abjad' A-B-C do baino nopo nga mantad do pimato tu maya do ponunurat id roun kayu, tantu do koundalih id kuron, id tolig do kuang (kinoyonon diolo).

Susuyan diti pinosusui do molohingku di toun 1987 poh om baino, kosorou ku noh om umbalai ku noh do mogihum nunu no sinuratan id roun nga iti noh nokitoku, http://id.wikipedia.org/wiki/Lontar. Sundung do misuai iti 'purak sambalik' om 'lontara' nga agayo kotumbayaanku do sinuratan diolo nopo diti nga mantad do karalano ponunurat 'pimato' doun Dusun om yolo nopo diti nga Dusun i di pogulu poh.


Komoiboros:
  1. kapahabaran - kesusasteraan
  2. totongonon - cerita mitos
  3. susuyan - sejarah (cerita benar dalam bentuk lisan)
  4. habar - berita baik
  5. kabar - berita baik atau buruk (berita)
  6. purak sambalik - sejenis daun kayu
  7. rugut - bekas diperbuat daripada buluh
  8. pimato - abjad Dusun menggunakan lubang dalam daun 'purak sambalik'
  9. titikan - sebagai pemula api pada zaman dulu
  10. kuron - pelbagai jenis pinggan mangkuk dan periuk belanga yang dibuat daripada tanah liat
  11. kuang - gua

Gambar mantad: http://id.wikipedia.org/wiki/Aksara_Lontara

Sunday, November 20, 2011

SISINDIRON: KOSIMBAYANANKU

KOSIMBAYANANKU


Norikot nodi tadau do kosimbayanan ku,
Nakatalib nodi toinsanan i pinapawagat pomusarahan ku,
Nokotimpuun nodi i tadau do koundarangan,
mantad di kinorikatanku doid tana' do kinogoyoon ku.


Iti no daa o kalansanan ku,
Moi daa toririmo nopo osonong o ginawo ku,
Do monoguwang timpu do koundarangan diti.
Lihuan ku po daamot o konunu-nunuan di dong kosikul-sikulan,
Tu osodu po o timpu do momusou indoh.


Id timpu do koudarangan diti,
Alansan oku daa dot alangga nopo o pomusarahan ku.
Maha' daa om muhang-ruhang nondo o kotoronongon do pomuragadan ku.
Maha' daa om aiso nondo kobolingkahangan
di kopomohukot do pomusarahan,
Om toririmo nondo dot osonong o topurimanan ku,
do solinaid do tadau do koundarangan diti.


Id kosimbayanan ku ngai',
Sipomonsoi oku daa it osonong,
tumanud do korohian do Kinorohingan.
Moi dot a' oimbayatan o ginawo ku,
do monuhuk korohian di dong tinan,
i kapamaraag do pomusarahan dit osonong,
om i kayamut nopo iman-imanon dit olidang.



Nung sokiro daa kisinundu oku,
Om kopomutalad oku nogi,
Mintulud oku nondo id soribau do pomogunan,
Do mogihum i babang do buluntung,
do maan do ponokososokoon om ponokotindai-tindai.
Nga kuroyon podi tu tulun oku toomod,
Dot iri piya ot iman-imanonku do papalangga i pomuragadan ku.


Ondung kotindohoi o timpu,
osimbayan oku daa'ndoh gisom dot alaid,
nga' kuroyon podi tu a' miloh do potingkodon o timpu,
tu iri no katapatan di poingharo mantad.
Iri no tu timpu nga' malib-talib nopo,
gisom do kolimpupuson do tadau do koundarangan diti,
Komoyon do ko'oiyon do tadau do kosimbayanan.
Nga okon ih ko' iri ngai' o kopomusou doho,
tu iri no o kowoowoyon do timpu di natantu mantad.


Pagatangon ku o timpu ku ngai',
Do solinaid do haro po o kosimbayanan ku,
Om manu oku daa,
dot a' nondo orubatan o timpu ku ngai',
Gisom do kolimpupuson do tadau do koundarangan diti.



Sinuratan di : Andreas Alex John [Pitimungan Do Dusun (Group)]
20.11.2011
jam 20:11 (8.11pm)

Friday, November 18, 2011

Jambatan Tamparuli

Kosorou kou poh di sinding Jambatan Tamparuli? Awu nopo kosorou nga haro iti pinadalinku do id woyoboros Dusun kawawagu om rinoitan do 'Sunsuyon Tamparuli'.


Pak pak kangkundo
Sumunsui do sunsuyon
Sunsuyon do Tamparuli
Kikasut gontod tawakas

Sumunsui do sunsuyon
Sunsuyon do Tamparuli
Pak pak kangkundo
Kikasut gontod takawas

Norubat no di kasut ku
Naratu hilo sunsuyon
Sutakin po di noolu
Noowit ku ginumuli

Ontok di tadau madsa
Tomu id Tamparuli
Mingusuk po hilo kadai
Mokikasut gontod takawas


Mantad do sinding dilo, simbaro iti ponguhatan.

1. Id nonggo konoyonon do Sunsuyon Tamparuli?

A. Tombunan
B. Tamparuli
C. Kota Kinabalu
D. Sarawak
E. Tinom


2. Id nonggo kinorotuon do kasutku?

A. Hilo sahau sunsuyon Tamparuli
B. Hilo tomu Tamparuli
C. Hilo id walai di Yanak-anak
D. Hilo kadai pangakanan id Pakan Nabalu
E. Hilo id tomu Kuta Bulud

3. Nokuro tu miningusuk oku hilo id kadai?

A. Momoli do saging
B. Gusaon do pulis
C. Papadagang do layoh om paranggi
D. Momoli do sutakin
E. Momoli do kasut gontod takawas


4. Ontok tadau kopiro haro tomu id Tamparuli?

A. Magus
B. Madsa
C. Mansak
D. Kurudu
E. Tadau-tadau


5. Suangai do boros pomogonop i kopiagal komoyon do 'naratu'.
____________ iri kasut gantad takawas disio.


A. Nokodungur
B. Nobubus
C. Nolimpak
D. Natatak
E. Nasaug

Isai orohian do monimbar, mangai nopo simbaro tu kopongoruhang nogi diti do toilaan tokou.

Thursday, November 17, 2011

10 Tinungkusan Do Natagak

Di pogulu nopo, ogumu tinungkusun do tulun dusun nga baino ingaa nodi ngawi. Haro iso po daa tinungkusan dati nga iti nga okuri no minonungkus. Tinungkusan di natagak nopo nga;

  1. Kotumbayaan - Naalanan nodi do kotumbayaan Kristian om Silam
  2. Tuunion - Ingaa nodi tagung, sompoton, turali, tongkungon
  3. Koubasanan - Ingaa nodi mamantang do tulun suai (sogit, babas), mamantang do susumuni om buru-buru. Naalanan nodi do mamantang tinumon di kaawuk.
  4. Tana / Kinoyonon - Ingaa nodi tana sondiri. Tana dongkarajaan toi tana do tulun Sina nopo tomod. Milo gia do bolion wagas hilo id kadai.
  5. Gaba - Ingaa nodi tungkasip, barait, wakid, tandus, dangol, sopuk, laa, tontiwil. Ingaa pimpig tu milo nodi momoli do manuk om tonsi id kadai Sina.
  6. Walai - Ingaa nodi walai poring, sulap, winatang om oinsanan kowoyo-woyoon do walai koubasanan.
  7. Kowoyo-woyoon koposion di osonong - Naalanan nodi do moniop dadah, 'seks bebas', pataam do tanak, momobog, monunsung do tulun, manakau, magampalas om mongudut.
  8. Mamantang do sungkad-tukad - Naalanan nodi do koposion mimpori-pori tu awu asaru koruba di sungkad-tukad. Dau om dau, doho nopo nga doho.
  9. Kagayaan ginawo - Okoro nodi ginawo do tulun Dusun tu ulak-ulakan do bansa suai. Nunu po gia haro? Sayau Dusun om rasuk Dusun poh nga awu kotutun. Ogumu nodi gia rasuk do mantad id 'kilang' om olumis nogi pananari do 'Urang Puti'.
  10. Tongoilaan - Di pogulu nopo nga haro ponunurat tulun Dusun roitan do 'Pimato' nga natagak nodii tu naalanan do 'Alphabet' toi 'Abjad'. Tongoilaan momonsoi do tubat mantad do susumuni om suang talun miagal do 'bayaki' nga natagak nodi. Kokomoi do rombituon (astronomi) nga natagak nogi. Pongoroitan do 'tulandaat', 'gogor', 'misaang' om susuai poh nga awu nodi otunudan komoyon tu ingaa nodi monuduk.
  11. Boros - Tumanud ponoriukan do Universiti Putera Malaysia 11.90% tanak tulun Dusun koilo do mimboros boros Dusun. 68.28 % i sumukod nogi karati nga awu koilo mimboros Dusun.


Tambahan pula, golongan tua sejak awal-awal lagi boleh disifatkan kurang prihatin tentang budaya sendiri tetapi lebih senang dengan budaya luar seperti pengucapan bahasa. Situasi ini ditujukkan oleh ketua keluarga yang banyak menggunakan bahasa Melayu bila berinteraksi dengan anak berbanding dengan bahasa ibunda.
(ETNIK DUSUN DI SABAH: Satu kajian kes di Kampung Lingkudau, Ranau, Pensyarah: Dr. Ezhar Tamam. Disediakan oleh: Hajimin Hj. Maslin, Dayang Hirdawaty Maarof , Yusof Rashman, Hasiah Hasnah Laumin dan Amirin @ Peter Dani)

Riporon: Kokomoi do ilo ko-10 http://www.sabah.net.my/nurfirdaus/universiti/kom3204silang.htm

Gambar mantad: http://gunsirit.com

Monday, November 14, 2011

Tulun Sina mimboros Dusun

Insan tadau id pagandadan do baas, poulian mantad karaja. Haro songulun Sina om songulun Dusun do miboboros (misosorita).

(BL = Bundu-Liwan, S = Sina)

BL: Koilo koh, notipuan oku di konihab.
S: Osian koh no? Nga ososonong kopo indo dino. Intaaiku gia dii nonggo notipu. Longon ko takod?
BL: Ish... dia boh. Okon bogia notipuan hongon. Naanu do tuhun tusinku. Binohongan oku kangku diau.
S: Atuk-atuk palado. Moningot boh gia pomosuan id bohungan. Nouruh kono do nosingot?
BL: Okon boh gia nosingot, tinipuan oku kangku dii.
S: Tinipuan kanu nga osikap noh do nolingos.
BL: Awu poh nolingos toruol ginawoku diti. Ika nogi kaagu dino manangi-sangi doho. Maksudku nopo nga awu otopot binoros di tuhun. Ka dau, nokoontok isio do lutarai nga ingaa kad kointutunan do gunoon maganu di tusin. Sakali do tinahak ku i tusin, pataako dau i karatas lutarai, om ongoyo ku onuo hilo kadai lutarai nga tipu iri karatas.
S: Oo, boroso noh do noudutan koh kaa. Nga okon bogia ko 'tipuon' iri karatas, kinison nopo. Piro di ginumu nakatahak nu?
BL: Nuu kanu.. nokodut? Nokodut kasaari ginawoku. Soribu natahakku tu hopod ribu kaka diri lutarai. Aanuku po kaka om patahakon ku noh kawagu soginumu do 4 ribu montok di ponipu diri. Norugi oku noh.
S: Atukoi, nosulu po kawagu rugi.
BL: Okon nosulu rugi..

Awu monguro nung okon ko tulun Dusun ilo BL. Nga???

Logot-logoton minsingilo boros Dusun.

Friday, November 11, 2011

Sokodung

Popoimbulai do sinuratan maya do buuk nopo nga apagon o karaja. Monikid toun, osonong noh do haro iso toi duo buuk sinuratan id woyoboros nga padagangon do akawas gatang tu kosomuli noh daa i tusin pinalabus om mooi do kapalabus noh daa do buuk sumusuhut.

Nga sokodung mantad tulun tokou do momoli buuk diti nga osiriba poh. Apagon o gatang ka diolo tu potipongon diolo di buuk sinuratan id woyoboros do suai. Id woyoboros suai nopo nga ogumu monokodung mantad kotinanan okon ko dounkoporintaan (NGO) toi kotinanan dounkoporintaan poh nogi.

Haro noh pipiro sinuratanku do magandad poh do polobuson soira ogonop tusin. Montok do iso buuk i kikinapal do 50 bolikon nopo nga kapangawi do RM5.00 nung polobuson soginumu do 5,000 dolinan om nung soginumu do 10,000 dolinan nga kopongoguno do RM 3.00 monikid dolinan.

Montok do ponimpuunan mumbal oku do papalabus soginumu do 5,000 dolinan i kapalabus do soginumu RM25,000.00.

Soira do kalabus iti, maanku potikido id pointongkop walai pambasaan id pogun Malaysia miampai ingaa kagatang. Buuk diti milo do udaron maya do pos miampai ingaa kagatang nung udaron mongoguno do ngaran koisaan (persatuan) toi tinimungan (kelab).

Potikidan nopo do buuk sinokodung dokoyu nga;

1) 5 dolinan montok Perpustakaan Negara Malaysia (tumanud di Akta Penyerahan Bahan Bercetak)

2) 2 dolinan montok monikid walai pambasaan do monikid pogun (mantad Perlis gisom id Sabah)

3) 1 dolinan montok monikid walai pambasaan rapang (cawangan) om pambabasaan kampung (perpustakaan desa) i pointongkop do pogun Sabah.

Potoluodon koinsanai nopo nga 1,000 dolinan toi kopongoguno do RM5,000.00 montok do mangadalin (percetakan). Awu poh kohompit kagatang do pos om sasakayan do popintikid diti.

Alansan oku do haro monokodung do purujik diti. Todoso noputan id http://francis1.webs.com/apps/donations/campaign do mongintong ralan monokodung.

Kotoluadan.

Wednesday, November 9, 2011

I Linusuvon Om Tangon Vokon Do Rungus

‘I Linusuvon Om Tangon Vokon Do Rungus’ nulud di toun 2007. Iti nopo nga tinimungan do 30 totongonon Rungus iy koiso nogi do pinoimbulai . Haro totongonon di kotompuirak, tanong, ginaras do tongoondu, tangon dongkomulakan, tangon dontangaanak, om ponusuyan. Puralanboros tinaru Rungus diti kopokito kokomoi koubasanan om kolihison tinungkusan mananangon doid tinaru diti.



Montok kointalangan poinggonop, muhot di:
Puan Jaiton Saridi
Perpustakaan Negeri Sabah, Jalan Tasik,
Off-Jalan Maktab Gaya,
Luyang, 88300 Kota Kinabalu
No.Tel : 088-214828
E-mail : Jaiton.Saridi@sabah.gov.my

Tuesday, November 8, 2011

Okuri tulun do popindalin boros suai kumaa id boros Dusun tu modosi do kasala om pingirakan. Nunu nopo boros nga kikobolingkahangan ontok ponimpuunon do papadalin. Sundung dilo, awu tokou nopo potimpuunon mantad baino, otilombus moti do ingaa kotutukon.

Miagal diti boros Inggilis do podolinon id Malayu nga kotompuirak kababasaai do komoyon nga kuroyon poh tu awu poh gia nopongoh do papadalin.

Why Malaysian Government insists on using English for math and science?

This is because the whole world uses the language as an information and/or technology language. How dangerous it will be if we try to use Bahasa, especially in school. See example below:-

  1. Hardware = barangkeras = (Dusun: tangakakamot)
  2. Software = baranglembut = (Dusun: ponuang-nuang)
  3. Joy stick = batang gembira = (Dusun: tutunud)
  4. Plug and Play = cucuk dan main = (Dusun: porulukon om gunoon)
  5. Port = lubang = (Dusun:porulukan)
  6. Server = pelayan = (Dusun:monunulung)
  7. Client = pelanggan = (Dusun: momomoguno)

Podolino iti:

That server gives a plug and play service to the client using either hardware or software joystick. The joystick goes into the port of the client.

Id Malayu nopoh nga:

Pelayan itu memberi pelanggannya layanan cucuk dan main dengan menggunakan batang gembira jenis keras atau lembut. Batang gembira itu akan dimasukkan ke dalam lubang pelanggan.

Pinadalin do Google (translate by Google):

Pelayan yang memberi perkhidmatan plug and play kepada pelanggan dengan menggunakan kayu kegembiraan sama ada perkakasan atau perisian. Kayu kegembiraan pergi ke pelabuhan pelanggan.

Nung id woyoboros Dusun;

Iri monunulung manahak do kotulungan porulukon om gunoon montok do momomoguno mongguno do tangakakamot toi ponuang-nuang do tuntuduk. Tuntuduk mangan pootodo (poruluko) id porulukan do momomoguno.

Awu pondo daa koirakan id woyoboros Dusun kino?

Pogun Pomogunan Sompomogunan

Pogun pasok do tulun Dusun nopungaranan do Sabah. Sabah poinsuang id pomogunan Malaysia. Pomogunan poindoros id Malaysia nopo nga pomogunan Tailan, Singapur om Indon.

Oinsanan pomogunan poinsuang id sompomogunan do riniba diti. Riniba tokou pinungaranan do Sinunduan.

Id boros do Malayu nopoh nga;

Negeri asal orang Dusun dikenali sebagai Sabah. Sabah dimasukkan dalam negara Malaysia. Negara berhampiran Malaysia adalah negara Thailand, Singapura dan Indonesia.

Keseluruhan negara berada di atas bumi dalam dunia ini. Dunia kita dipanggil Bima Sakti.

Atukoi, Nakalantoi Koh

Haro iti taala-ala id intonit it milo simbaron do isai-isai nopo. Tomodoku noh do popinsala dit poninimbar nga korikot kasari id poom kampayatan. Id siriba diti nopo nga gambar do poom nokomoi iy milo do suangon hilo id http://www.planet49.com.my/cgi-bin/wingame.pl

Otopot boros di Chong Ke Ting dilo do okon ko songulun noh lumansan dilo wawa. Gisom di baino haroh no soginumu 32,000 orohian dilo om 52 piatus nopo nga nokotopot ponimbar.

Mimang noh gia do koinsanai tulun kotopot ponimbar tu haro intolu pogumbalan do monimbar id monikid ponguhatan. Haro tolu ponguhatan it pinasandad do sorotolu-tolu pomilian do sisimbar.

Friday, November 4, 2011

Kuda mangakan sakot

Haro songulun mongingira do mongintong karatas pongolukisan do songulun tanak sikul dau it nouruh kogobulan.

Sigu : Nunu linukis nu diti Gondu?
Gondu : Kuda mangakan sakot boh ilo, sigu.
Sigu : Hinonggo di sakot dau dilo?
Gondu : Naawi do nokotop dilo kuda.
Sigu : Om, nonggo di ot kuda dau?
Gondu : Nakapamanau noh. Minongoi pongkotop hilo sodu?
Sigu: ??? (Id ginawo, soputon daa ti nung pasagaon do Komontirian Balajaran)

Woyoboros di Nopupusan

Boros nopo nga ralan do mirumoh mooi do kopirati komoyon om kotunud tongoyon. Pomusarahai noh do pongkuro nung ingaa woyoboros id pomogunan tokou. Woyoboros mimbawor nga ingaa. Miagal kaanto do watu, awu mongogura toi mogisunsung-sunsung nopoh kaanto.

Umbalai gia nung songulun kono do koilo mimboros woyoboros Dusun om iri wokon nopoh nga awu nu di orotian woyoboros diolo. Yolo nga awu di minsingilo do nunu borosonnu tu ika nga awu koilo monuduk diolo. Miagal do dungau om tasu kaanto ka ngai do tulun nga osorou ku om kopirati poh dungau om tasu tu soira do mongusig ilo tasu, minsodu noh ilo dungau tu ka kaanto gia id ginawo di dungau om 'monogod doho do tumoning dau'.

PautanTumanud do Pisompuruan Koisaan Tangabangsa (PBB) monikid duo minggu, haro iso woyoboros atagak id pomogunan om soginumu 6,000 woyoboros maso noh do tumagak tu ingaa nodi monutur dilo.

Woyoboros di tumagak nodi nopo nga;

  1. Camikuro (Samikolo) - Haro 8 poh tulun koilo do mimboros. Pomitanan boros nopoh nga miagal do kawali (kuda), polyo (manuk), pato (patu), katujkana (kara), ma’nali (tasu), mishi (dungau) om waka (sapi). Oruhai noh do nopupusan woyoboros diolo tu nokolohing nodi iy monunutur om momoguno nodi yolo do woyoboros Sipanyol do monikid tadau.
  2. Dumi (Sotmali) -Dumi, iy koubasan do potuturon id bawang Tikan dan Rava, Nipol. Potuturon nogi id konuluhan do Kabupatin Khotang id timur do Nipol. Iti nopo nga woyoboros Kiranti, iso pangoh do boros Tibito-Burman. Miampai do soginumu 8 tulun monunutur di toun 2007, awu noh alaid om olimpupusan woyoboros diti.
  3. Ongota (Birali) - Ontok di toun 2008, haro 6 poh tulun koilo do mimboros id woyoboros diti nga sinokodung di songulun propisor mantad Unibositi Addis Ababa id Itopia do minonoriuk kokomoi do woyoboros diti.
  4. Liki (Moar) - Woyoboros diti potuturon id pulau Sarmi, Kabupatin Jayapura om Kansamatan Sarmi, ponong Indonesia. Ontok di toun 2007, noilaan maya do ponoriukan do soginumu 5 tulun koilo do monutur do woyoboros diti. Sundung di pogulu nopoh nga gunoon ot woyoboros diti id panambayangan.
  5. Tanima (Titawo) - Id Kopulauan Solomon, woyoboros Tanima diti gunoon id Pulou Vanikolo, Timotu Propinsi om id kokompungan Imua. Baino haro 4 poh tulun monutur dilo tumanud di ponoriukan ontok toun 2008. Tanima nopo nga woyoboros nokopiruhang mantad Austronisia om nogi Malayu-Polinisia Piintangaan-Timur, om Kolautan. Kogumuan diolo iy koilo do Tanima minundali momoguno do woyoboros Pijin toi Tianu. Boros Tanima nopoh nga miagal diti: wikini (papanaho), laro (kumaau), la vamora (montok karaja), om la munana (montok lumungata).
  6. Injirip Bantoid - nopo nga woyoboros id Nijiria.Nokoumbal do pinotutur id Kamirun nga baino awu nodi. Haro poh monunutur diti id Mambila miampai naralatan do woyoboros Ba dan Mvop. Ontok di toun 2007, haro 4 poh tulun di nokotongkud noh do koilo monutur.
  7. Siminuabi - potuturon id Uti, Kolorado, Souton Paiut, Utah, Arizona Utara, ponongkaabatan Nivada, om id bawang Colorado, Kaliponia. Sundung do ogumu poh daa tinaru Siminuabi nga tumanud di ponoriukan ontok toun 2007 pinopokito do haro 3 po tulun nosukod do koilo monutur . Boros nopo diolo kokomoi do poinsorili nga; kaiv (nuluhon), hucip (rahat), mahav (kayu), om tittvip (tana).
  8. Limirig (Pak, Bik, Sasar, Lion, Lim) - Woyoboros gunoon id Vanuatu,iso pulau id Pulau Lava Vanua, Samudra Pasipik kisinodu 1.000 kilomito id kosilahon Australia boogian utara. Boros di potuturon do 2 tulun ontok di toun 2008. Limirig kipangoh do apat kawo nga oinsanan nga nolimpupusan noh.
  9. Kaisana - iso woyoboros di gunoon id baang Japura, ponong Brajil. Korikot nopo di iy tulun Potugis id kinoyonon dilo nga haro poh 200 okoilo do monongkiboros diti woyoboros Kaisana. Ontok di toun 2006, haro songulun poh koilo do mimboros.
  10. Taushiro (Pinso) - nopo nga woyoboros poinsandad id poru. Potuturon id baang Tigri om baang Asayasu iri pantod do Ahuaruna. Nointutunan sobaagi do woyoboros minsonsondiri tu ingaa rolot id woyoboros do suai. koubasan diolo do mongintob iso gisom do hopod. Numbur iso roitan do 'washikanto'. Katalib nopo do hopod nga roitan do 'ashintu' miampai monuduk id tunturu do gakodnu. Ontok di toun 2008, maya do ponoriukan di paiapanau, haro poh songulun koilo do monutur do woyoboros diti.
Nah, awu tokou nopo mimparagat do monutur, monurat om mambasa id woyoboros Dusun nga korundun noh moti iti boros tokou.

Pinogonuan:
Bahasa yang hampir punah

Thursday, November 3, 2011

Sundait

Sundait nopo nga iri posunudon di monguhot om haro moninimbar do mongumbal mangarait. Kosoruan do orongou sundait ontok do mogitabang-tabang mongomot tu ilo no ralan do managak huyan mongomot. Id siriba diti, haro pipiro sundait it tinungkusan mantad di yodu om yaki tokou.
  1. Ogumu o kirop nga asio mato
  2. Mongokot nung kokoton
  3. Kosumbilingan o guas, kawagasan o tuntuh
  4. Waig id poring-poring, amu okunggu-kunggu
  5. Minsawat-sawat momiropuhan / momidompuran
  6. Soonlopot takano pinsolianan dot mangakan nga amu awi-awi
  7. Iri nogi pomolopot akanon nogi maha nogi it lopoton om pagarabon
  8. Id sodu kopo om talangon kono do tulang
  9. Atatak nopo yurangkaya tilombus tapatai, atatak nopo mosikin osodu noh kosimbulan
  10. Asadapan dot makan nga amu ayahan-yahan
  11. Lisok oku poh, lumisok ka om poimbulai ot busul
  12. Kitundu-undu timpurulu
  13. Atanom om momitonsi
  14. Okito tonomon om amu okito mananom
  15. Iduwahon ot pananaman om isinuku kolobuson suni
  16. Kidila timpurulu
  17. Iri nogi pomolopot apasa, iri nogi lopoton amu apasa
  18. Kisusu pokilok
  19. Minsawat-sawat, momilinopot
  20. Sing lung pai do
  21. Kirasuk di tokoro poh nga pobulagoi soira nosukod
  22. Monguni koting-koting, monikid toun-toun
Onuan do ponimbar do suai timpu. Umbalai poh dokoyu do monimbar.

Tuesday, November 1, 2011

Koritapui Nosorob

Putatan: Tuluh do koritapui nosorob soira nokosunsung do luri magagangkat do tumau. Kinaantakan diti naantakan id somok do Pontutuludan Kapal Sompomogunan (KKIA).

Kuritapui do sinakayon soginumu do 200 tulun dilo nakapaampai do koposindualan soginumu do 12 tulun. Oinsanan it nosindualan nakaatod noh id walai pongusapan Kuin Ilizobot (HQE).

Ontok kinaantakan dilo di jam ko-5:30 sosodopon konihab (31/10/2011), kogumuan di poinsakai nopo nga maso do poulian mantad karaja. Luri tangki do mangarangkat soginumu 27,000 litor tumau pitrol dilo nokoloput soira do nosunsungan id talun-alun do winonsoi komponi popoingkakat kawalaian. Kikotumbayaan do talun-alun diti nopo nga okon koh winonsoi do Jabatan Keretapi Negeri Sabah (JKNS) om ingaa pongontiwil soira do tumalib koritapui.

Tumanud di momuruan tagayo do koritapui JKNS, haro soginumu 70 talun-alun it sumoborong do ralan kuritapui winonsoi pinorianan do tongoulun. Koligogon talun-alun miagal dilo tu ingaa kasagaan mantad JKNS.

Gambar mantad: Dailyexpress om Berita Harian

Monday, October 17, 2011

Lampun: Tubat Do Bator

Tua do lampun nopo nga kopongolingos do bator miampai inhopod kagarason nung piagalon do kimo. Suai ko ilo, tua diti kopongidu do joom (anti bakteria), lumawan do kulat (anti fungus), kopongugad do tongotonggiluang tian, kopoinsiriba do ninsakan takawas raha, kopoinsiriba do kaganggarahan, kosusaan ginawo om popotonduli do tongotuhat di nongosindualan.
Sinuratan karatas kabar kokomoi do Lampun Pongolingos do Bator
Kabar diti naanu mantad papalabus tubat poinggayo id  Amirika . Nosoriuk tua do lampun id 20 makmal, mantad po di toun 1970-an sinusuhut do pipiro toun. Mantad do ponoriukan pinagaan do tua dau, iti no kootuson;
  1. 12 kowoyo-woyo do bator milo do lingoson kaampai noh Bator Tinai (Usus Besar), Bator Lompupuk (Payu Dara), Bator Sosobuan (Prostat), Bator Tundu-undu (Paru-paru) om Bator Tompodu (Pankreas).
  2. Haro in10,000 ginoris do popokugui kosusunio sil bator nung piagalon do Adriamycin om Kimo iy koubasan do gunoon.
  3. Poinsuai mantad di kimo tu pinagaan do tua lampun nopo nga kapamatai nopo di sil tangaraat om mambalut di sil tongosonong. Iri nopo kimo nga sil osonong om araat nga kohompit do pataion gisom do alagasan ngai tulu di susumakit..
Lampun do poingua

Linapakan lampun
Mantad dilo, isai-isai nopo iy kilampun nga tamangai noh om soru-soruan do mangakan tua lampun. Alansan oku do insan tadau, tulun tokou sondiri kaanu do papadagang asil do lampun.


Riporon;
Say No To Cancer
Khasiat Durian Belanda
What is the name of the plant with leaves containg a substance purported to cure colom cancer?

Tangon: Tunturu

Haro-haro kaka yolo iy Kodu-Kodu om iy Kinomulok do miambalut. Pogontian nodi iy Kodu-Kodu, kosusu nodi om pinungaranan do iy Tunturu. Iy Tunturu nopo diti nga tulun do nogonop kopio. Iy Kinomulok nga kitanak pinungaranan do iy Bulantoi.

Agayo nodi iy tanak di Kinomulok om pomboros noh do "Oh, lumayag oku nodi idi" kah. Om korongou nodi kaka di Tunturu iri nga pomboros noh, "Idi, ngoyon noh barasai yo Bulontoi do mongumbaya doho" kah. Koruhang nopo ngawi dio Bulontoi do lumayag nga yoloi Angkayu. Ih Bulontoi nopo noh nga osonong kumaa di Tunturu. Ih Tunturu nopo dii nga pinosuwang di Kodu-kodu id towu. Pinotongoi nogi di Kodu-kodu solinso sayat do sadur.

Ibok nodi kaka yolo do lumayag om papanaho noh iy padau nga awu kapanau.

"Atukoi, osorou ku mala nga iy Tunturu poh awu nakatanud" kaka Bulontoi, om ngoyo gantayo ih towu om pamanau nogi di kaka iy padau do sumoborong hilo id rahat. Korikot diri kaka hilod soborong rahat om mibok noh kawagu yolo iy Angkayu mongoi pongindapu-dapu.

Pogulu do lumayag kawagu yolo om poboros nodi iy Tunturu do "Posowiton oku noh dokoyu hiti disan do rahat." kah.

"Umm...pataamon tia noh, paakanan do kilau." kaka dioloi Angkayu.

"Osian boh gia iy Tunturu ti." kaka di Bulontoi.

Posowito nodi kaka di Bulontoi iy Tunturu hilo id disan do rahat. Iri nopo sayat do sadur nga tinanom di Tunturu hilo id disan do rahat. Atukoi, solinaid do sombulan noh moti kaka yolo do luminayag.

Ponguwa nodi iy sadur do ogumu tomod om misosowoli  podi kaka iy tikus do mongoi  pangakan di sadur gisom do naawi. Nga haro kaka noolu do iso tua  sadur do agayo kopio.

Ongoyon nodi di tikus nga ka di Tunturu "Ohom.... Awuku nodi kouyuhan nung awu dokoyu bolion" kaka. Poguliai nodi di tikus.

Korikot  nodi kawagu iy tikus. Pointangau do sopuk toniba-niba, om iri nodi niboli di tikus di sadur do tagayo

Kaawi nodi iy sadur om misoromo do nokoguli yo Bulontoi. Tolibai noh kawagu iy Tunturu nga koundorong nogi iri padau.

"Atukoi, osorouku nga awu nogima noowit iy Tunturu." kaka di Bulontoi.

"Patamon boh ino, nuh mah guna-guna dii Tunturu. Paakanan nopo kilau." kaka dii Angkayu.

"Osian iy boh dogima iy Tunturu dilo." kaka di Bulontoi om owito noh iy Tunturu om osonong nogi di do minamanau iy padau diolo.

Om korikot nodi yolo hilo id walai nga onuo diri di Tunturu iy sopuk om posopuko noh. Soira nokosopuk nga kosilih do rangkaya tomod iy Tunturu.

Yo iy Angkayu nopoh dii nga pihum-ihum diolo oh koburu-buruon.

Pinadalin mantad; Tangon-tangon Dusun, Kg. Nuntunan, Koningau




Komoiboros:

Dusun > Molayu
  1. lumayag = belayar
  2. padau = perahu
  3. pongindapu-dapu = berniaga
  4. Sayat = biji benih
  5. Sopuk = sumpit
  6. misoromo = kebetulan

Komoiboros Inggilis-Malayu-Dusun

ENGLISH-MALAY-KADAZANDUSUN BEGINNER'S DICTIONARY
Lasimbang, Rita
ISBN 983-9325-20-5
2001
Gatang: RM12.00



 Soginumu do 1,500 patod boros poinsuang id komoiboros diti. Nulud miampai do gambar linukisan di Langkawit mooi do asanang mangarati. Noulud do 51 noinansar. Osonong tomod iti montok di minsingilo nogi do Dusun!


Pinogonuan: http://www.klf.com.my/dictionary.htm

Saturday, October 15, 2011

Nonggo Osiau Mimboriud

Nonggo tiso ruda osiau do tumurug? Ilo id gulu ko ilo id dohuri?


Somonu nga 'oborulong' nogi mato tokou.

Friday, October 14, 2011

Kampung Kuyungon Tambunan

Kg. Kuyungon nopo nga iso kokompungan id watas Tombunan. Sinodu mantad kakadaian Tombunan nopo nga 7.5 kilomito.

Minongiyon-iyon tongoulun id kampung diti ontok po di toun 1930-an. Tongoulun do minongiyon-iyon do hiti nopo nga mantad doid Kg. Ulu Tuaran. Ontok di ponounan 1964 ogumu nodi tulun nokorikot om minion id kampung diti mantad doid kampung poindoros miagal do Kg. Mogong, Kg. Tondulu, Kg. Papar, Kg. Longkogungan, Pinampang.

Orikot kampung diti maya do ralan garabol id tompus do ralan Kampung Tondulu. Nung mongoguno do korita nga orikot solinaid 15 minit tu mogot logot mangodoribo (popoibok). Kada kadalaai poposiau do korita tu mintakad, minruhuk om mingkinilong moti talun-alun Kuyungon.

Nung pamanahon nga orikot solinaid do sanjaam nung oubas mamanau. Haro pagatasan id disan do baang Tondulu (id gambar) nga maan poh kongkongo soluar om gantayo kasut toi solipar tu ogumu moti soborongon.

Soira korikot id Sikul Tosiriba Kabansaan Ragkam (SRK Ragkam), kada lihuai do mimponsu id wasai Ragkam. Ogumu sada do hilo nga kada onuo tu natagal no baang Tondulu. Isai nopo adapatan do maganu nga oontok do sogit.

SRK Ragkam noukaban di toun 1977 soira do pinaatag di Momuruan Kampung (Tiagak) gaman Masudang Somolu kumaa di wakil rayat Datuk Anthony Gibon. Notimpuunan pamansaian do sikul diti ontok toun 1973 poh om pinungaranan do S.K. Ragkam tu minaganu do ngaran lokos Ragkam iy pointoning do sikul.

Susumikul id SRK Ragkam nopo nga mantad doid kokompungan pointoning miagal do Kg. Tondulu om KG. Kuyungon. Di timpuunon nopo nga soginumu 13 no o susumikul id SRK Ragkam.

Tumanud di bolog 'Kuyungon Village' ginumu nopo do mongingiyon id kampung diti ontok di toun 2006 nga 500 tulun. Koinsanai tulun id kampung diti nopo nga Dusun.

Pogonu-onuan nopo do tulun kampung Kuyungon nga mororobuat miagal do mananom parai, momutung gata, mananom tua-ua, momikulam do sada, mananom do kinotuan om mananom do susumuni di koubat. Sundung dilo, ogumu nodi sukod wagu iy nakakaraja doid porinta om nogi kuntirik om poingiyon id sodu do Kg. Kuyungon.

Kogumuan do sukod wagu gumuli id kampung kinosusuon diolo soira do orikot Tadau Kaamatan om Ponounan Wagu.

Gambar: Tim L., Askelvin
Riporon;
  1. Sejarah SK. Ragkam, Tambunan
  2. Blog Kuyungon Ville
  3. Ethnobotanical Study (Kg. Kuyungon)

Thursday, October 13, 2011

Watu Agung Id Tambunan

Watu agung diti milo do ogungon miagal nopo do songkoogungan ot kouni-unio. Watu diti noimbulayan id bawang Pagalan poindoros do Kg. Solibog, Tambunan. Noimbulayan iti ontok di ponounan 1990 poh.

Baino, watu diti ginompi do sosongulun om haro kabayar do sumuang mongoi pongintong.

Ogumu tulun do otumbayaan kokomoi do moinat toi mantatamong do watu diti. Iti noh do nowonsoi kooturan kohompit do karalano sumuang id linimput toi sulap do watu agung diti miagal do;

  • Pogoduhan tongoondu di mogontiyan do sumuang.
  • Pogoduhan tongoondu di bandaton do sumuang.
  • Mositi do pantangon iti watu. Okon ko songkoboros-boroson di tangaraat.
Iti no kokitanai do watu agung id Tambunan. Ilo nopo watu tagayo nga haro turu (toi kolobi) kouni-unio tumanud do hinonggo ot tuntungon.


Gambar mantad: http://marcy-scrapblog.blogspot.com/2011/01/jom-round-tambunan.html

Wednesday, October 12, 2011

Pongundodoitan Do Buru-buru

Tulun Dusun, nogonop pomungaran mntok do buru-buru. Nga maid-laid natalup nodi mantad doid kabang tokou tu natagakan tokou nodi do sunduan mongoguno boros Dusun monikid tadau.

Buru-buru
Kusai
Tondu
Sinukadan
Tanak
Manuk
Tandaha
Golupo
Raraha
Piak
Tasu
Gontoluhan


Duku
Tungau
Dungau
Danggaron
Dumanggar
Tingau
Wogok
Boli
Karud

Kakang
Karabau
Bangus

Garaduh
Tampanak
Patu


Putik
Kakak
Sapi





Insan tadau, iri natagak awu nodi oimbulayan tu ingaa sukod wagu do orohian mongimbulai.

Friday, October 7, 2011

Ngaran Do Tulun Dusun

Dusun di pogulu poh momungaran do tangaanak maya doid pitimbungakan (Malayu: perbincangan/mesyuarat) om kookunan do kompinaian tosomok. Pungaranan diolo tangaanak do pomungaran daamot nopo ontok do nosusu miagal do 'Gongi' toi 'Gowongi' tu owongi, 'Gorongi' tu obinrongi, 'Kuratom' tu asaru mingkirop, 'Ginis' tu obinginggis om ogumu poh.

Ontok koturu tadau kinosusuon, pungaranan do ngaran totopot (ngaran sumukod) tumanud do kinaantakan ontok di pogontianon, kinosusuon toi kinaantakan solinaid do 7 tadau id koposion do tanak diri. Sundung poh diri nga ngaran do tulun Dusun miloh nogi powolion soira do agayo tu tumanud noh do kowoyo-woyoon di tanak. Iri noh do songulun Dusun kingaran do ogumu tu id suai kinoyonon, suai pongolohou do tulun. Kosuang poh ot tulun Boritis ontok ponounan 1940-an, nonuan no dii do kad kointutunan mongoi do awu popinwolihon do tulun Dusun ot ngaran dau.

Ngaran do kusai asaru do potimpuunon do pimato 'A', 'B', 'D', 'G', 'H', 'I', 'K', 'L', 'O', 'P', 'S' , 'T' om 'Y'

  1. Antalik -osonong koposion
  2. Botirik - nosusu ontok ogumu gontirik
  3. Dumpong - nosusu ontok totuong
  4. Gumpok - nosusu ontok mangansar (mongumpok tansar)
  5. Gunsanad - baang narasak
  6. Giong - rangkaya; boriong-riong tusin
  7. Gintal / Mogintal - Mogigintalun
  8. Gaisah - mangangasa do dangol
  9. Gombunan / Gimbunan - rinumpuan, rumpuon
  10. Huminodun -mongintalun
  11. Iking - iri kipongolon
  12. Kitingan - Kangaran-ngaran. (Malayu: Terkenal)
  13. Komburangau - kombura om aranggou
  14. Kotud - agaras totud mamanau
  15. Lagadan - ologod boros, momuruan
  16. Mosudang - nosusu ontok poposidang
  17. Ongguling - nosusu ontok karamaian
  18. Panis - momimigis; pais; iri agaras sumaap do ponongkialaan
  19. Samadau - mogigihum do ponumad
  20. Samud - koinsasamod do ginawo
  21. Tamadun - Manamong do tulun
  22. Tampasong - tapa tosonong
  23. Yundok - agaras mongutus do mundok

Ngaran do tondu nopo nga potimpuunon do 'H', 'I' 'K', 'L', 'M' 'N' 'O', 'R', 'S', 'T', 'U', 'W' om 'Y'
  1. Hoini - monsisinding
  2. Jinulim - poinsorou sogigisom
  3. Ipa - anaru pomomogun
  4. Kinombura -  kombura
  5. Losini - minonuharing do losun ontok pogintiyanon
  6. Losinggim  - koupusan sogigisom
  7. Longgisim - osonong sogigisom
  8. Longguin - oolong do modop
  9. Molidang - iri olidang
  10. Natalih - piandad-andad nosusu
  11. Odohingim - waig momiria (Malayu: air beralun)
  12. Payung - iri moningolig
  13. Ruminodun - obingupus tompinai
  14. Ringgoi - orikos
  15. Rumandawi - tondu mantad kinoingan
  16. Supinah - nakalantoi, kumoiso
  17. Supili - nosusu ontok sumilau parai
  18. Sumporoi -oporoi poh ontok sumilau parai
  19. Tonggina - tina oginggo
  20. Uminundus - sumandak olundus
  21. Yuntala - sumandak awu aala
 Tumanud di rumokorut e-dusun;
Kosaruan nopo dot soira orikot dot momungaran do tanak om mangan pohuboyoo dit kowo-woyoon dit tanak, miagal ko agayo nopo ot tiyan om pemungaranan nondo dot Gayak. Nga kogumuan nopod ngaran do Dusun om  tinungkusan mantad komolohingan gulu-gulu. Mulong pod osuai-suai it pomungaran nga kogumuan dilo aiso korotion. Au po noilaan poingkukuro kopiyo it tongo komolohingan tokou momungaran tanak diyolo. Kinorikatan dot ugama minonimban koinsanaid pomusorou i tongo komolohinga tokou, om pomungaran do tanak nga kowaya nodi dit ugama dau. Ngaran dit ladsong Dusun om au nodi alaku om tumagak toomod nopo dii.  
 Osonong daa do insan tadau haro tulun kopongulud do korotion ngaran tulun Dusun mooi do awu atalup ot mongoguno do ngaran Dusun.

Thursday, October 6, 2011

Norikot Nodi Gumamas

Norikot nodi tulan Gumas. Gumamas kou no ti?



Ngaran tulan doun Dusun diti nga gunoon nogi do karatas kabar Daily Express. Okon nopo ko Dusun om isai poh di gia mongoguno diti. Ubasanai tokou noh do mongoguno mooi do kotungkus noh daa kumaa do rampayat tokou.

Pinogonuan gambar: Patauboys

Wednesday, October 5, 2011

Tadau Baino Tadau Tadtaru

Kopisanangan tadau Tadtaru kumaa mambabasa 1Dusun! Alansan yahai do ososogit kou miampai barakat do Minamangun.

Tadaumingguan do Dusun potimpuunon mantad Tontolu om suhutonon do Madsa. Tadau kotolu roitan do Tadtaru om iy kaapat roitan do Kurudu. Tadau kolimo gisom koturu monoroitan do Mirod, Kukuak om Tiwang.

Tadaumingguan do Kadazandusun diti pinalabus do Koisaan Publications.

Gambar mantad Patauboys

Tuesday, October 4, 2011

Olumis Noh Tadau Baino Nga Awu Oku Dii Kokito

Kitanakwagu do nobolou poinrikau id tukad kakadaian miampai tupi poindoros gakod dau. Poingilih nogi tanda "Sokodungo oku tu bolou!" Kitusin nogi do tokuri do poinsuang id tupi.

Talib noh songulun kusai. Paganu isio do tongotusin om potumposo no id tupi. Onuo noh kawagu disio iy tanda om ponurat-nurat noh ponongsambalik Poiliho no dau iri mooi do okito di tumatalib iy sinuratan kawawagu.

Kapamanau po isio, tongoulun di tumalib sontoluod-toluod poh do tusin montok di nobolou. Sosodopon diri, sogulio kawagu di kusai iy minongolon do tanda do mongintong ondum poingkuro noh. Nointutunan di nobolou iy pamamanau dii kusai om uhot noh do "Iya toi minongolon dilo tandaku di kosuab? Nunu di pinosurat nuh?"

Ka di kusai, "Posuratoku nopo iy totopot. Pinoborosku iy binorosnu nga id woyo do suai. Nokosuratku do 'Kinolumisai  diti tadau baino nga awu oku dii gia kokito."

Goduduo tanda sopikomoyon do nobolou iy tanakwagu. Nga iri tanda koiso minonilombus komoyon do bolou iy tanakwagu. Tanda koduo minomisunud do tongoulun kokomoi do awasi nasip diolo tu awu nobolou. Kagagang koh do atandai nogi iy tanda koduo?

Kopousuian do susui, unsikoho dia, sompingkoilo no, songkowonsoi noh. Pomusorou tososonong do poinsuai.

Nung koruba ko do 100 (hatus) koihadan id pomomogunnu, pokito kumaa do pomogunan do haro poh 1000 (hasa) kounsikahannu. Kada sosolo iy notoliban.

Ponoguang doid katatapon. Sumoguang aiso korosian. Toboyon totoboyon tongkiadai pododosi.

Kolumisan nopo nga kokito tulun kongingis. Nga iy poingkolumisan, ika no iy pinopongingis.

Pinadalin mantad "Hari-hari Yang Indah"

Thursday, September 29, 2011

Isai sanganu do barait?

Barait nopo nga sinintunturu winonsoi mantad tuai. Haro barait di kisompon om haro nogi it poingarawang (ingaa sompon).

Kogunoon nopo do barait nga pangarangkat do nunu nopo miagal do tonsi mundok, tonsi do buru-buru, sada, parai om nunu nopo iy milo do porumposon.

Koubasan dii mongigintalun momoguno do bakakuk (sinapang) nopo nga mogoit do barait iy sinuangan do pinulu, bungkusan toi sigupan om kokoriu miagal do sonlopot takano toi wagas. Suai ko ilo, haro nogi dangol atarom do obilon. Tagal mogowit do lanjang tu iri wulu nga milo nogi pagansakan do takano.

Nung haro nopo okito do buru-buru, timbakon no iri. Olumaag nopo nasip, haro nodi boboon do muli, nga andang noh do mongintalun, somonu do muli kampis barait.



Barait pagarawang

















Barait winotikan



















Barait kisompon

















Barait nopunsuan do lansat









Haro baraitnu?


(Tangagambar do barait naanu mantad intonit. Pounsikou kumaa dii sanganu gambar)

Wednesday, September 28, 2011

Isai Haro Wakid?

Mamabo do wakid sinuangan do wulu (Gambar mantad: http://daerah-tambunan.blogspot.com/)

Wakid baragayo (tagayo) (Gambar mantad: http://www.panoramio.com/photo/5260800 )
Mamabo wakid nopunsuan kubis. Kakakat koh? (Gambar mantad: http://greatbosing.blogspot.com )
Alawa iy yumandak mamabo do wakid (Gambar mantad: http://erniekhairina.blogspot.com )

Iy minan nawagatan do puntih. (Gambar mantad: http://borneo-breezes.blogspot.com )
Disai dilo wakid? (Gambar mantad: http://tamparulisabah.wordpress.com )

Tuesday, September 27, 2011

Kotobian Tadau Kinohodion Google

Google pinosolimbau ontok 27 tulan ko-9, toun 1998 id Menlo Park, California. Komoyon do norikot nodi kinouliton ko-13 toun do Google.

Riporon;
Google id wiki.

Monday, September 26, 2011

Kanou Momolihis Do Ginawo

Nunu komoyon do momolihis?

Momolihis naanu mantad do guas boros lihis toi hiis ka do boros id kinoyonon suai. Lihis milo do rotion sobaagi papasanang om monginsasamod.

Pomitanan pomboboros;
Kanou momolihis ginawo miampai Sabah VFM, kosolimbahan doun Dusun.
Tuni dilo wodik poinsako id sakai do solunsug kopomolihis do ginawo ku.
Lihiso dahai yoku diti sinding pinungaranan do 'Sunsuyon Tamparuli'.

Tulan Bobou Sompomogunan

Kopisanangan Korikatan!
 Tulan kosiam nopili sobaagi do 'Tulan Bobou Sompomogunan' montok kasarahan di Pisompuruan Tulun Bobou Sompomogunan toi 'World Federation of the Deaf' iy kumoinsan nogi pinaharo id Itali ontok tadau ko-23, tulan kosiam, toun 1951.

Ogumu ababayan papanahon do monokodung diti tulun bobou miagal do Karamayan Tulan Bosuk Sompomogunan hilo id Kuala Lumpur.

Ontok do minggu koowian tulan ko-9 nopo nga Minggu Bobou Sompomogunan om ogumu ababayan do papanahon diolo. Kanou noh sumokodung diolo miampai do minsingilo kokomoi diolo toi rumikot doid ababayan di papanahon diolo.

Iti noh pipiro noputan kokomoi do Pisompuruan Tulun Bobou.

  1. Persekutuan Orang Pekak Malaysia
  2. Deaf4Life
  3. Persatuan Orang Pekak Kuala Lumpur
  4. World Federation of the Deaf 
  5. Harapan Pekak Malaysia (Bolog)
  6. Pena Diam (Bolog)
  7. Lis noputan bolog tulun bobou id Pena Diam
Kotobian Minggu Pisompuruan Tulun Bobou Sompomogunan.

Friday, September 23, 2011

Walai Takawas Babil

Boros tobitua mantad buuk tobitua Kinododian 11:1-9
  1. Di nopo di gulu po, om iso  no o bansa do boros do tulun do hiti'd pototongkop do pomogunan om oiyo nopo o boros diolo.
  2. Om tontok di mininghombo iyolo do ponong id koulayon, om kobontol no iyolo do tana dot arantai do hilod Babilonia, om pomogun-mogun noddi iyolo do hiri.
  3. Om pogiboros-boros noddi iyolo do poingkaa, " Kainou momonsoi do bata. Om uhubon toko om okodou iy," ka diyolo. Om haro noddi o bata diyolo do maan do powonsoyon, om haro o tir do popogisosokot diri.
  4. Om boros kaddi diyolo, "Baino nopo, om popoingkakat toko dot iso o bandar om momonsoi toko dot iso o walai dot akawas, i kosunggu do hilod tawan o kasawato, om koinggayo iy o ngaran toko, om awu toko indo kopogitongkiad-tongkiad do hitid pomogunan," ka diyolo.
  5. Om lintuhun noddi o Kinorohingan do minongoi ontong di bandar om i walai dit akawas di winonsoi di tongoulun diri.
  6. Om boros kaddi do Kinorohingan, "Iti nopo tulun diti om iso i o bansa om iso-iso o woyo do boros. Iti nopodti om koimpuunon nogi di pokiwawansayan diyolo. Om awu no alaid om owonsoi ngai no diyolo o nunu nopo i korohian diyolo.
  7. Osonong nogi do lumintuhun toko om pogisuwai-suwayon toko iy o boros diyolo, om awu iyolo kopogisuhut-suhut do mogiboros-boros," kad dau.
  8. Om pogitongkiad-kiado noddi do Kinorohingan iyolo do pinotongkop diti pomogunan. Om tingkadai noddi diyolo do momonsoi iy bandar diri.
  9. Om iri nopo iy bandar diri nga pinungaranan do "Babil". Tu hilo no o Kinorohingan o pinopogisuwai-suwai do boros do tulun, om hilo nogi do pinogitongkiad-kiad dau o tulun do pinotongkop diti pomogunan.
Pinogonuan: http://www.omniglot.com/babel/kadazandusun.htm

    Wednesday, September 21, 2011

    Kaadat-adato Monombului Paganakan Di Napatayan

    Posuratonku miagal diti tu haro kinaantakan di nawayaanku di kawawagu. Ontok nopo diti nga minidu pogun iy todu do koruhangku. Ogumu nodi kompinayan, sungkad-tukad om tangatambalut nokorikot do monombului.

    It kumoiso nopo do nokorikot, tantu no do kompinayan. Korikot yolo diti do mongoi pongintong pogulu do lisokon (lobongon) iy napatai. Kumoduo nopo do korikot nga iy sungkad-tukad om tangatambalut. Suai ko rumikot yolo mongoi pongintong om manahak sokodung, kinorikatan diolo kopoingaan daa do kinosusaan di paganakan napataian tompinai maya do kotulungan karaja toi tusin.

    Nung tompinai toi tambalut ko di napatai, soira do monombului id walai di paganakan napataian, soroho no do;
    1. Rinumikot koh miampai ginawo do monokodung. Okon koh mongoi pogihad toi mongoi pongirak.
    2. Sumambayang montok di tiagak
    3. Manahak do boros sokodung kumaa di paganakan di napataian, miagal do"Siou dokoyu. Pogorison tokou noh ginawo."
    4. Awu osonong do minguhot di paganakan napataian kokomoi di tiagak tu kopongoruhang nopo do koruolon ginawo montok di paganakan napataian. Pologoson nopo iy paganakan do monusui nung posusui dika.
    5. Osonong daa do monoluod takanon toi tusin montok di paganakan napataian.
    6. Kada andado tulun suai do monimpuun karaja it milo do wonsoyon, miagal do magansak-gansak toi mongolihung do piring. Timpuunai no nu iy milo nuh do wonsoion.
    7. Awu iy daa kosudong do makan toi minum id walai di kinapatai nga nung haro no nokosodia, mongoi nopo akan / inum.

    Nung sungkad-tukad ko di paganakan di napataian, soroho noh do;
    1. Awu popouni tologod iy rodiu, tv, tuunion toi monomod do popologod tuni kurutut (korita) toi burutut (motosikal).
    2. Nung haro karaja id labus do walai nga tingkadai poh. Rikot poh daa id walai paganakan di napataian do mongoi ponokodung diolo maya do karaja toi nunu nopo iy kagaanan ginawo do monokodung.
    Nung paganakan ko di tiagak, soroho noh do;
    1. Kada kadalaai do osoding tu iy tiagak koupusan tomod do kinoingan. Oinsanan tulun nga mongolos nopo do pomogunan.
    2. Kada papasang do rodiu toi tv montok do intaan tulun ginumuan tu tulun di ruminikot id walai nu nopo nga mongoi pongintong di napatai om monokodung dia. Okon ko mongoi 'pongintong wayang'.
    3. Atagakan ko do pomusarahan do naamot nopo om awu koilo nunu ot maan, nga ogumu kompinayan, sungkad-tukad om tangatambalut do monokodung diya.
    4. Soroh-soroho no do nunu nopo mangan nuh. Kada do otingkolosuan gawoi do marau-arau mogonsok po toi.
    Soira do olobong no iy napatai, osonong daa do rumikot mampai do sambayang id walai di napatai, solinaid do 7 tadau. Okon ko rumikot mongoi pamain judi solinaid do 7 tadau.

    Alansan oku daa do opuliong douso om abarakatan do minamangun ot rusod di tiagak Gidio.

    Thursday, September 1, 2011

    Sinompuru

    Sinompuru nopo nga suki do pinogikogos. Gunoon do momuun lihing maso do karamaian.

    Thursday, August 18, 2011

    Kotobian Tadau Kabansaan Ko-54

    Ontok 31 Magus 1957, mangaramai tokou do kinouliton toun kopomorintaan sondiri do Malaya. Karamaian diti ramayon tumimpuun do tulan Magus om potilombuson gisom 16 Manom monikid toun tu ontok 16 Manom toun 1963 nopo nga tadau Malaysia.

    Tadau Malaysia nopo nga tadau kinosuangon do Sabah om Sarawak id pomorintaan Malaya. Soira rinumuhang Sabah om Sarawak miampai Malaya, nopungaranan di pisaan diti sobaagi do Malaysia.

    Ontok do kouliton tadau kamalayaan , mamason oku do Kotobian tadau kabansaan ko-54 kumaa toinsan tulun Malaysia. Kanou no mampai do popokiliu bondira Malaysia iy pinungaranan do 'Buris Mabang-babang'. Kanou no toinsanan popokiliu do buris mabang-babang id walai tokou. Alansan oku do otilombus noh daa pisokodungan do tulun tokou om toririmo do mogitabi-tabi.

    Wednesday, August 17, 2011

    Momoli do amas

    Momoli do amas? Atukoi! Apagon kopio gatang do amas.

    Nung momoli mantad id kadai amas nga mimang do apagon bo gia gatang. Lolobi poh nung momoli do sinsing, karo toi golong amas. Iso gram kigatang do RM180.00 gisom do RM200.00. Kororosi poh kaagu nung atagak toi panakahon do tulun.

    Baino potudukonku dokoyu do tiyonon pomolian amas iy osuhatan gatang om milo padagangon do soira-ira nopo. Awu atagak om awu apanakau do tulun. Montok di noubas noh do pogompi tusin id bing, karalano nopo nga miagal nopo do mongoi pogompi tusin id bing.

    Sosongulun it mongukab do akaun diti mositi do nogonop umur 18 toun om kikad kointutunan Malaysia.

    Pomitanan karalano do potudukonku nopo nga karalano mongukab akaun pogompian amas id Maybank.



    1. Posodia do tusin sokukuri do RM200.00. (RM174.00 montok pomoli do 1 gram amas om RM10.00 montok do 'Stamp Duty'. Nung haro tusin do noolu, gunoon do pomoli-moli kosukupan id walai.)
    2. Rumikot hilo bing om mokituduk di upisor bing kokomoi do karalano mongukab akaun amas toi 'Gold Investment Account'.
    3. Monuang di poom pinatahak do bing.
    4. Maganu do numbur nuludan om andadon gisom olohou numbur.
    5. Olohou nopo numbur nuludan, rumikot no id kaunto nokomoi do momoli om popogompi do amas.
    6. Opongoh poh ilo, muli no. Suab-suab toi soira-ira nopo umbalan noh do mongoruhang do amas.
    7. Panansarahan: Gatang do amas nopo nga maliw monikid timpu. Imuhoton poh bing pogulu do momoli toi papadagang do amas.

    Id siriba diti nopo nga pogisusuaian do akaun pogogompian amas id pipiro bing miampai gatang amas di ontok 16/08/2011. Ontok di jam 11:30 kosuabon dilo, minongoi oku pomoli do amas id bing Maybank om gatang nopo nga RM171.92. Sosodopon nopo di nga nokoingkawas gisom RM 173.58 iso gram.

    Ngaran Akaun

    Pogompion Sokukuri (gram)

    Pogompion Poimaso (gram)

    Gatang pomoli do bing (RM)

    Gatang padagangon do bing (RM)

    CIMB Bank Gold Deposit Account

    10

    10

    166.7

    171.9

    Maybank Gold Investment Account

    1

    1

    166.46

    173.58

    Public Bank Gold Investment Account

    10

    2

    167.46

    174.24


    Pongintangan do gatang amas poimaso:

    CIMB - http://www.cimbbank.com.my/index.php?ch=gen_rate&pg=gen_rate_gold&tpl=gen_rates&uc=1

    Maybank - http://www.maybank2u.com.my/mbb_info/m2u/public/treasuryRates.do?chCatId=/mbb/Personal/INV-Investment&programId=INV03-Gold&cntTypeId=0&cntKey=INV03.03

    Public Bank - http://www.pbebank.com/en/en_content/personal/rates/goldinvest.html


    Tuesday, August 16, 2011

    Gatang Do Amas

    Tambang Amas toi 'Kijang Emas'
    Momoli om poopi do amas nopo nga iso ralan do popoopi koonuan. Milo tokou popoopi do tusin nga nung poopion id siriba do tulunan, kumuri di gatang diri. Soringgit (RM1.00) di toun 2000 koboli po do hopod tindalam, nga soringgit di toun baino (2011), koboli nopo do tolu tinan do tindalam iy miagal ginayo do songinan di toun 2000.


    Ogumu tulun rangkaya do koboros, ralan nopo do popogompi do tusin nga momoli om popogompi do amas. Mantad poh di pogulu poh, gatang do amas awu poh nokoumbal do nokoinsiriba. Iso aun (28.34952 gram) amas di pogulu koboli do songinan karabau. Baino nga koboli nogi do songinan karabau. Komoyon do awu minsiriba gatang do amas.

    Montok do lobi kointalangan, maai tokou imuriai gatang do iso aun amas nung poiradon do pirok.

    TounAmas/Pibagalan do Pirok
    (aun do pirok pibagalon do iso aun amas)
    168714.94
    168814.94
    168915.02
    169015.02
    169114.98
    169214.92
    169314.83
    169414.87
    169515.02
    169615.00
    169715.20
    169815.07
    169914.94
    170014.81
    170115.07
    170215.52
    170315.17
    170415.22
    170515.11
    170615.27
    170715.44
    170815.41
    170915.31
    171015.22
    171115.29
    171215.31
    171315.24
    171415.13
    171515.11
    171615.09
    171715.13
    171815.11
    171915.09
    172015.04
    172115.05
    172215.17
    172315.20
    172415.11
    172515.11
    172615.15
    172715.24
    172815.11
    172914.92
    173014.81
    173114.94
    173215.09
    173315.18
    173415.39
    173515.41
    173615.18
    173715.02
    173814.91
    173914.91
    174014.94
    174114.92
    174214.85
    174314.85
    174414.87
    174514.98
    174615.13
    174715.26
    174815.11
    174914.80
    175014.55
    175114.39
    175214.50
    175314.54
    175414.48
    175514.68
    175614.94
    175714.87
    175814.85
    175914.15
    176014.14
    176114.54
    176215.27
    176314.99
    176414.70
    176514.83
    176614.80
    176714.85
    176814.80
    176914.72
    177014.62
    177114.66
    177214.52
    177314.62
    177414.62
    177514.72
    177614.55
    177714.54
    177814.68
    177914.80
    178014.72
    178114.78
    178214.42
    178314.48
    178414.70
    178514.92
    178614.96
    178714.92
    178814.65
    178914.75
    179015.04
    179115.05
    179215.17
    179315.00
    179415.37
    179515.55
    179615.65
    179715.41
    179815.59
    179915.74
    180015.68
    180115.46
    180215.26
    180315.41
    180415.41
    180515.79
    180615.52
    180715.43
    180816.08
    180915.96
    181015.77
    181115.53
    181216.11
    181316.25
    181415.04
    181515.26
    181615.28
    181715.11
    181815.35
    181915.33
    182015.62
    182115.95
    182215.80
    182315.84
    182415.82
    182515.70
    182615.76
    182715.74
    182815.78
    182915.78
    183015.82
    183115.72
    183215.73
    183315.93
    183415.73
    183515.80
    183615.72
    183715.83
    183815.85
    183915.62
    184015.62
    184115.70
    184215.87
    184315.93
    184415.85
    184515.92
    184615.90
    184715.80
    184815.85
    184915.78
    185015.70
    185115.46
    185215.59
    185315.33
    185415.33
    185515.38
    185615.38
    185715.27
    185815.38
    185915.19
    186015.29
    186115.50
    186215.35
    186315.37
    186415.37
    186515.44
    186615.43
    186715.57
    186815.59
    186915.60
    187015.57
    187115.57
    187215.63
    187315.93
    187416.16
    187516.64
    187617.75
    187717.20
    187817.92
    187918.39
    188018.05
    188118.25
    188218.20
    188318.64
    188418.61
    188519.41
    188620.78
    188721.10
    188822.00
    188922.10
    189019.75
    189120.92
    189223.72
    189326.49
    189432.56
    189531.60
    189630.59
    189734.20
    189835.03
    189934.36
    190033.33
    190134.68
    190239.15
    190338.10
    190435.70
    190533.87
    190630.54
    190731.24
    190838.64
    190939.74
    191038.22
    191138.33
    191233.62
    191334.19
    191437.37
    191540.48
    191630.78
    191724.61
    191821.00
    191918.44
    192020.28
    192132.76
    192230.43
    192331.69
    192430.80
    192529.78
    192633.11
    192736.47
    192835.34
    192938.78
    193053.74
    193171.25
    193273.29
    193369.83
    193472.36
    193554.19
    193677.09
    193777.44
    193880.39
    193988.84
    194099.76
    194199.73
    194290.57
    194377.67
    194477.67
    194567.40
    194643.67
    194748.73
    194847.07
    194948.61
    195047.14
    195139.12
    195241.16
    195341.04
    195441.01
    195539.24
    195638.50
    195738.50
    195839.27
    195938.34
    196038.27
    196137.82
    196232.22
    196327.34
    196427.04
    196527.04
    196627.04
    196722.56
    196818.29
    196923.16
    197020.54
    197126.66
    197234.75
    197338.21
    197433.90
    197536.51
    197628.76
    197732.05
    197835.80
    197927.69
    198029.66
    198143.65
    198247.24
    198337.03
    198444.26
    198551.68
    198667.25
    198763.84
    198866.95
    198969.49
    199079.78
    199189.83
    199287.47
    199383.85
    199472.79
    199574.78
    199674.89
    199767.91
    199853.24
    199953.26
    200055.96
    200161.95
    200267.32
    200374.22
    200461.30
    200560.70
    200652.20
    200752.05
    200851.13
    200964.67
    201068.99


    Pinogonuan: Measuring Worth.com